میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

جایگاه رهبری در سازمان را شاید بتوان مهم‎تری و حساس‎ترین جایگاه به حساب آورد. منظور از رهبری، توانایی اعمال نفوذ در افراد به منظور رسیدن به اهداف مشخص است. منبع این قدرت جنبه رسمی دارد ماننده تکیه به جایگاه مدیریت. ولی با این حال نمی‏‎ توان تضمین کرد که مدیر می‏‎تواند سازمان را به شکل اثر بخش هدایت کند. این بدان معنی است که جایگاه مدیر و رهبر در سازمان متفاوت است و این دو نمی‏‎توانند در جایگاه یکدیگر قرار گیرند.

در ارتباط با موضوع رهبری تئوری‎ های مختلفی بیان شده است. تئوری‏‎ های شخصیتی که به ویژگی‎‏های شخصیتی فرد توجه کرده‎‏اند، تئوری‎‏های رفتاری که به رفتارهای خاص مدیران موفق می‏‎پردازند و تئوری‎‏های اقتضایی که به سه دسته تئوری فیدلر، تئوری مسیر و رهبری مشارکتی تقسیم می‏‎شوند و در آن‎‏ها به موقعیت و اثرات آن توجه شده است.

تئوری‎های رهبری

* تئوری فیدلر

فیدلر جامع‌‎‏ترین و گسترده‏‎ترین تئوری اقتضایی را در مورد رهبری ارائه کرده است. تئوری او بیانگر این است که میزان موفقیت یک گروه به شیوه رهبری آن گروه بستگی دارد و این‏که تا چه میزان با شرایط و موقعیتی که فرد در آن قرار دارد متناسب است.

فیدلر معتقد بود سبک یا شیوه رهبری عامل اصلی در موقعیت است. او بر این اعتقاد بود که سبک رهبری افراد ثابت است، از این رو باید رهبران مناسب را برای موقعیت‎‏های مناسب انتخاب کرد. درگام بعد، باید وضع یا موقعیت در چارچوب متغییرهای اقتضایی مورد بررسی قرار ‎گیرند. فیدلر نتیجه گرفت که رهبرانی که به تولید توجه می‎‏کنند در مقایسه با رهبرانی که به روابط انسانی توجه دارند عملکرد بهتری دارند. با این وجود تحقیقات بعدی این نتیجه‎‏گیری را تأیید نکرد.

* تئوری مسیر هدف

یکی از جامع‏‎ترین تئوری‎‏ها است که توسط رابرت هوس ارائه شد. این تئوری بر این اساس است که رهبر در دست‏یابی افراد به اهداف، آن‏‎ها را یاری می‎‏کند. علاوه بر این پیروان خود را نیز هدایت می‏‎کند تا مطمئن شود اهداف آن‏‎ها با اهداف سازمان سازگار است.

در این تئوری عملکرد رهبر و اینکه کارکنان را راضی نگه‏دارد و نیز هدایت کارکنان و اختصاص پاداش‏‎های درخور عملکردشان از عوامل ایجاد انگیزه در کارکنان محسوب می‎‏شود. بر اساس این تئوری چهار نوع رهبری معرفی می‎‏شود: ارشادی حمایتی، مشورتی و رهبری که در صدد موفقیت و کار کارکنان به بهترین شکل ممکن است.

* تئوری الگوی رفتاری مشارکتی

این الگو توسط ویکتورم و فیلیپ یتان ارائه شد و در آن رفتار رهبر و میزان مشارکت اعضا در تصمیم‏‎گیری مورد توجه قرار می‏‎گیرد.

در رابطه با رفتار رهبری و میزان مشارکت اعضا، مطابق تئوری الگوی رفتاری مشارکتی جنسیت مدیران نیز تأثیر گذار است. تحقیقات نشان داده‏‎اند که سبک مدیریت زنان با مردان متفاوت است. با این حال میزان تشابه شیوه مدیریت زن و مرد بیشتر از اختلاف آن است. زنان مشارکت اعضا را تشویق می‏‎نمایند و ترجیح می‎‏دهند از شیوه‏‎هایی ماننده تخصص و برقراری تماس با یکدیگر استفاده کنند. اما مردان شیوه دستور دهی و کنترل را اعمال می‎‏کنند و به قدرت خود تکیه دارند.

رهبری فرهمند

در تئوری ‎‏هایی که بیان شد رهبر پیروان خود را در مسیری هدایت می‏‎کند که اهداف سازمان مشخص کرده است. اما در تئوری دیگر با نام “رهبری فرهمند” رهبر به پیروان الهام می‏‎‏کند تا منافع شخصی را فدای منافع سازمان کنند. این رهبران علاوه بر اعتماد به نفس و دیدگاه بلند، اعتماد راسخ به آن دیدگاه دارند. آن‏‎ها با رفتار خارق‏‎العاده عاملان تغییر محسوب می‎‏شوند.

پیروان رهبران فرهمند، به خود اعتماد دارند و تجارب ارزشمند بسیاری را کسب کرده‎‏اند. این افراد اعتراف کرده‏‎اند که همواره مورد حمایت رهبر خود هستند، ساعت‏‎های زیادی را کار می‎‏کنند و احساس رضایت بیشتری را از کار خود دارند.

در مجموع تحقیقات انجام گرفته نشان‏ داده‎‏اند که سبک‏‎های رهبری یا بعد تولید محور دارند و یا بعد کارمند محور. ویژگی‎‏های شخصیتی رهبر به تنهایی نمی‏‎تواند موفقیت رهبر را پیش‏بینی نماید. در شبکه رهبری بلیک و جین موتو که در اصل شبکه مدیریتی نامیده می‎‏شود دو بعد زیربنایی قرار دارد: توجه به نتایج و توجه به فرد و هر یک از این دو بعد دارای گرایش مستقلی هستند.در شبکه مدیریتی که آن دو ارائه کرده‎اند، ۷ سبک رهبری وجود دارد. در این بین سبکی که در آن امتیاز ۹/۹ را کسب کند بهترین عمل کرد را خواهد داشت.

در انتها یاد آور می‏‎شویم که با دریافت و مطالعه پاورپوینت مربوط به این فصل، آشنایی کامل‎ تری را در رابطه با مطالب مطرح شده و نظریه‎ها و تئوری‎های مربوط به رهبری سازمان دریافت خواهید کرد.

[restrict]

دریافت PDF این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]