مدیریت استراتژیک

اهمیت و مفهوم تفکر

اینکه ازنظر دین اسلام یک ساعت اندیشیدن از هفتادسال عبادت بالاتر است مبین اهمیت بسیار زیاد تفکر است که تمیز دهنده انسان‌­ها از سایر مخلوقات است. بر اساس معنی لغوی در فرهنگ معین و دیگر فرهنگ‌نامه‌ها، تفکر به معنی “اندیشیدن” است. انسان‌­ها به‌طور فطری توانایی تفکر را دارند و این به انسان­‌ها آموزش داده نشده است. در ادامه به بررسی ارتباط دو مفهوم برنامه‌­ریزی استراتژیک و تفکر استراتژیک خواهیم پرداخت و از همین رو در ابتدا لازم است تعریفی از برنامه‎ریزی ارائه دهیم.

تعریف برنامه‌­ریزی

یکی از بخش‌­های بسیار مهم مدیریت، برنامه‌­ریزی است که به‌طور خیلی نزدیک با کنترل و سازمان‌دهی مرتبط است. برنامه­‌ریزی معمولاً از یک فرآیند سه سطحی تبعیت می‌­کند:

۱- تجزیه‌وتحلیل موقعیت.

۲- تعیین شرایط مطلوب آینده.

۳- پیاده‌سازی و اجرا برنامه.

همچنین در برخی تعاریف دیگر، تعیین اهداف را گام اول معرفی کرده‎اند و قبل از اجرای برنامه‎ها، سه مرحلۀ تعیین گزینه‎ها، ارزیابی و درنهایت انتخاب بهترین آن‎ها را هم قرار داده‎اند. اما در مجموع برنامه‌­ریزی اولین و مهم­‌ترین اقدام مدیریتی است و اگر موردحمایت سایر اقدامات قرار نگیرد مؤثر واقع نخواهد نشد. برنامه‌­ریزی یک فرآیند تعیین هدف، تجزیه‌وتحلیل موقعیت، توسعه مفاهیم برای رسیدگی به موقعیت و نهایتاً دستیابی به اهداف و به کار بردن آن‌هاست. درواقع با برنامه‌­ریزی است که ما از یک وضعیت موجود به وضعیت مطلوبی در آینده خواهیم رسید. موضوعی که در متون مدیریتی به آن با عنوان استراتژی ذکر می­‌شود که در ادامه به تشریح آن خواهیم پرداخت.

معناشناسی استراتژی

در زبان فارسی به واژه استراتژی “راهبرد” می­‌گویند. ریشه واژه استراتژی واژه یونانی اتراتژیا به معنی فرماندهی و رهبری است که حداقل به ۳۴۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در آن دوران ژنرال چینی در کتاب خود تحت عنوان”هنر جنگ” اصول پیروزی درنبرد را توضیح می‌­دهد و به‌روشنی بسیاری از مفاهیم رویکرد استراتژی را بیان می­‌کند.

ازنظر مینتزبرگ و همکارانش استراتژی به معنای برنامه است. این گفته نشان می­‌دهد که دو مفهوم استراتژی و برنامه­‌ریزی کاملاً وابسته به یکدیگر هستند. از همین‎رو می‎توان استراتژی را تعیین مقاصد و اهداف بلندمدت و پایه­‌ای یک سازمان و پذیرش طریقه عمل و تخصیص منابع ضروری به آن اهداف تعریف کرد.

عناصر استراتژیک

برنامه­‌ریزی استراتژیک را می‎توان با هشت عنصر شناخت که مبنای آن را تشکیل می‌­دهند و در صورت اقدام به برنامه‌­ریزی استراتژیک باید به این هشت عنصر توجه کافی داشت. این ۸ عنصر عبارتند از:

• تجزیه‌وتحلیل استراتژیک
• محیط
• فرهنگ و خواست سهامداران
• منابع و توانایی استراتژیک
• انتخاب استراتژیک
• تشخیص راه حل­‌های استراتژیک
• سنجش راه­‌های استراتژیک
• انتخاب استراتژیک

اما موضوع مهم برای طراحی یک برنامه استراتژیک، داشتن تفکر استراتژیک است، تفکری که سوق‌دهنده ما به سمت تدوین برنامه­‌ریزی استراتژیک باشد.

ویژگی­‌های تفکر استراتژیک و برنامه‌­ریزی استراتژیک

تفکر استراتژیک شهودی است و به فرضیه خام و سنتزها می‌­پردازد، به دنبال شناسایی پارادایم­‌های جدید است، دارای تفکر باز و خارج از محدودیت­‌های موجود است و در نهایت تفکر استراتژیک مبتنی بر یک روش مدیریتی حمایتی است؛ اما برنامه­‌ریزی استراتژیک منطقی و تحلیلی بوده، رسمی و مبتنی بر گام­‌های تعریف‌شده است، به دنبال سازمان‌دهی مطالب موجود است، بر مبنای گذشته و یا اقتباس از دیگران نتیجه‌گیری می‌کند، تمایل به محاسبه و تحلیل ریاضی داشته و در نهایت نتیجه برنامه‌ریزی مفصل است.

تحقیقات نشان داده‌‌اند مدیرانی که از تفکر استراتژیک برخورداند، دارای ویژگی­‌های مشخص ازجمله موارد زیر هستند:

۱- می­‌دانند که می‌­خواهند سازمانشان چگونه شود.

۲- قادرند منابعشان را تغییر دهند تا بتوانند در بازارهای آینده رقابت کنند.

۳- ریسک درآمدها و هزینه‌­های گزینه‌های جایگزین­ برای استراتژی پیش رویشان را ارزیابی و بررسی می­‌کنند.

۴- منطقی و نظام‌­مند در مورد گام­‌های برنامه­‌ریزی و مدلی که می‌­خواهند استفاده کنند، فکر می­‌کنند.

لذا چنین مدیرانی قادرند به نحو مطلوبی سازمان خود را هدایت و کنترل کنند و به اهداف برنامه‌ریزی‌شده خود برسانند. لازم به ذکر است مدیرانی که به دنبال تفکر استراتژیک هستند باید مهارت­‌های لازم برای تفکر استراتژیک را فراگیرند.

برای آشنایی با این مهارت‌ها و همچنین توضیحات بیشتر در رابطه با موضوعات مطرح شده، دانلود و بررسی فایل PDF کامل این مقاله مفید خواهد بود.

شما می توانید فایل PDF کامل این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید