آیا سیر تکامل مدیریت دولتی را می‌دانید؟ اینکه این رشته مهم از کجا به اینجا رسیده است و اندیشه‌های صاحب‌نظرانش از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم چگونه بوده است؟

بنیان‌های مدیریت دولتی را می‌توان در هزاران سال پیش و تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان بررسی کرد. از ساختارهای مدیریتی در تمدن بابل و سابقه تاریخی کشورهای چین و هند تا دولت‌های موفق امروز در کشورهای مختلف. باوجود شباهت‌های متعدد در امور عمومی مربوط به مدیریت عصر کهن با مدیریت معاصر، تفاوت‌های بسیاری هم در طول تاریخ پدید آمده است. محققین و صاحب‌نظران این حوزه در طول زمان نظریات مختلفی را ارائه داده‌اند که حاصل آن‌ها علمی به نام مدیریت دولتی است که در قالب سه پارادایم کلی قابل‌بررسی است.

پارادایم‌های مدیریت دولتی

مدیریت دولتی رشته‌ای است که به اموری چون تصمیم‌گیری و خط‌مشی گذاری عمومی توسط دولت و توسعه و حکمرانی می‌پردازد. نظریات و اندیشه‌های مهمی که در شکل‌گیری این شاخه از مدیریت نقش داشته‌اند را می‌توان در قالب سه پارادایم مدیریت دولتی کلاسیک، مدیریت دولتی نوین و حکمرانی خوب مطرح کرد.

پارادایم‌های مدیریتی از اواخر قرن نوزدهم شروع به شکل گرفتن کردند و هرکدام پس از دگرگونی تبدیل به پارادایم بعدی شد. اگرچه هنوز هم ممکن است در برخی سیستم‌ها از مدیریت دولتی کلاسیک استفاده شود، ولی به‌هرحال شکل تکامل‌یافته مدیریت، شکل نوین آن است و ایده آلی که همه برایش تلاش می‌کنند حکمرانی خوب است. در ابتدا سیر تحول پارادایم‌های مدیریتی را بیان خواهیم کرد و در ادامه نحوه اجرای آن‌ها در ایران بررسی خواهد شد.

• مدیریت دولتی کلاسیک:

به‌طور کل محوریت بحث نظریه‌های مدیریت کلاسیک دستیابی به حداکثر کارایی در سازمان است. دیدگاه‌های مدیریت کلاسیک یک نگرش صرفاً مکانیکی به سازمان و افراد را به ما نشان می‌دهد. در این رابطه بزرگان علم مدیریت ازجمله ماکس وبر، استروم، وودرو ویلسون و… هم نظریات مختلفی داشته‌اند که هر یک نتایج خاصی را دربر داشته‌اند.

• مدیریت دولتی نوین:

اما مدیریت دولتی نوین روشی است در جهت تغییر الگوی اداره امور عمومی که سعی دارد سازوکارهای بخش خصوصی را در بخش دولتی پیاده کند. در این شیوه مدیریت برخلاف سابق به‌جای اصلاحات در بخش دولتی، بخش‌های دیگر جامعه دگرگون می‌شوند و تمرکز بر روی ارتباط میان دولت و جامعه است.

• حکمرانی خوب:

همچنان که مدیریت دولتی نوین پیش می‌رفت منتقدان به‌مرور متوجه ایراداتی در آن شدند که برای رفع‌شان نیاز به جلب مشارکت شهروندان در اداره عمومی است. در اواخر سده قرن بیستم یک راه‌حل مناسب تدوین شد با نام حکمرانی خوب. در این رویکرد مؤلفه‌هایی چون مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، جوابگویی، اجماع، عدالت، اثربخشی و کارایی، پاسخگویی و افق راهبردی نقش اساسی را داراست.

در حقیقت می‌توان گفت که حکمرانی خوب یک نوع تمرین مدیریت است؛ مثلاً :مدیریت منابع یک کشور، برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده (ازلحاظ سیاسی، اقتصادی، اجرایی و…). این تمرین دربرگیرنده راهکارها و نهادهایی است که افراد و گروه‌های اجتماعی از طریق آن می‌توانند علایق و حقوق قانونی خود را با توجه به محدودیت‌ها دنبال کنند.

مدیریت دولتی در ایران

حالا باید ببینیم تاریخچه این شاخه مدیریت در ایران چگونه است؟

در ایران مدیریت دولتی را با نام‌های مدیریت عمومی یا اداره امور عمومی هم می‌شناسند. مباحث مدیریت دولتی برای اولین بار در سال ۱۳۳۳ با عنوان علوم اداری در دانشکده حقوق دانشگاه تهران روی کار آمد و جالب است بدانید این گرایش مدیریت، از قدیمی‌ترین گرایش‌های آن است.

این مقاله خلاصه‌ای از پژوهش‌های حبیب سالار زهی و حبیب‌الله ابراهیم پور است. در فایل PDF کامل مقاله علاوه بر اطلاعات بیشتر پیرامون مباحث مطرح‌شده، پارادایم‎های مدیریتی در ایران بررسی‌شده‌اند. همچنین در بخشی دیگر از مقاله مقایسه‌ای که به‌وسیله دنهارت در رابطه با این پارادایم‌ها انجام‌شده است آورده شده و نقاط ضعف و قوت هریک از آن‌ها شناسایی‌شده است. درصورتی‌که به این موضوع علاقه دارید مطالعه این مقاله برای شما مثمر ثمر خواهد بود.

شما می توانید فایل PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید

[restrict]

دریافت PDF این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]