میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

برای بررسی تفکر سیستمی ابتدا باید تعریف قابل قبولی از ماهیت و چیستی آن ارائه دهیم؛ اما برای تحقق این امر لازم است ابتدا نکته‌ای را که در فهم کارکرد تفکر سیستمی کمک شایانی می­کند، بیان نماییم. وقتی در مسیر پیشرفت یک سازمان مشکلی به وجود می­آید، راه‌حل‌هایی که برای حل آن مشکل وجود خواهد داشت، ازنظر نوع و ماهیت اثری که بر حل آن مشکل دارند در دودسته کلی قرار می­گیرند؛ تعدادی از این راه‌حل‌ها صرفاً اثرات کوتاه‌مدت دارند و به‌صورت ریشه‌ای به حل مشکل نمی­پردازند و سبب می­شوند که پس از مدتی آن مشکل با همان وضعیت قبلی و یا حتی بدتر از آن نمایان شود.

در عین حل دسته‌ای دیگر از راه‌حل‌ها، مشکلات به وجود آمده را به‌صورت ریشه‌ای برطرف نموده و سبب می­شود که خیال مدیران مجموعه از بابت آن مشکل خاص برای همیشه راحت شود. هدف رویکرد سیستمی نیز دقیقاً همین است؛ ارائه روش‌هایی که مشکلات پیشِ روی یک مجموعه را به‌صورت اصولی و ریشه‌ای حل نماید. هدف تفکر سیستمی نیز ارتقای درک ما از رابطه میان عملکرد هر سازمان با ساختار درونی و سیاست‌های عملیاتی آن است تا با بهره‌گیری از این درک بتوانیم به طراحی سیاست‌های مؤثر اهرمی بپردازیم.

تفکر سیستمی چگونه تعریف می­شود؟

اکنون اجازه دهید تا به ارائه­ی تعریفی از تفکر سیستمی بپردازیم. تعریفی که لازمه آن آشنایی با مفاهیم تئوری سیستم‌ها ( systems theory )  و تحلیل سیستم‌ها است. تئوری سیستم‌ها تئوری‌ای است که از زاویه دید کلی نسبت به سیستم و زیرسیستم‌های آن و هم‌چنین الگوهای تکرارشونده در ارتباط میان زیرسیستم‌ها، به مطالعه­ی سیستم‌ها می­پردازد. امروزه تئوری سیستم‌ها تأثیر به سزایی در درک انسان از سازمان‌ها و نیز تغییراتی که در سازمان‌ها می­دهد، دارد که نیازمند توجهی ویژه است.

به کار گرفتن تئوری سیستم‌ها، تحلیل سیستم‌ها نامیده می­شود که یکی از مهم‌ترین ابزارهای موجود برای ین منظور، تفکر سیستمی است. در اصل تفکر سیستمی راهی است که به انسان‌ها کمک می­کند یک دید گسترده نسبت به سازمان داشته باشند. دیدگاهی که خود شامل در نظر گرفتن ساختارهای کلی، الگوها و چرخه‌ها در سیستم می­شود. این دید گسترده به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید علل اصلی مشکلات به وجود آمده در سازمان را شناسایی نموده و بدانید در جهت رفع این مشکلات چه اقداماتی باید انجام دهید.

اصول و قوانین تفکر سیستمی

تفکر سیستمی اصول و ابزارهای متنوعی را به‌منظور تحلیل سیستم‌ها و ایجاد تغییرات در آن‌ها به وجود آورده است. این اصول و یا به‌اصطلاح قوانین تفکر سیستمی عبارت‌اند از:

1. نباید شرایط محیطی را سرزنش کرد. بلکه باید راه‌حل مشکلات را در داخل خود سیستم جست‌وجو نمود.
2. دریافتن الگوی تغییرات به‌جای تمرکز بر روی وقایع. تمرکز بر روی وقایع و تغییرات ناگهانی محیط و سیستم از موانع یادگیری بوده و باید از آن اجتناب نمود.
3. تفکر بر اساس رابطه علت و معلولی.
4. تعیین صحیح مرز سیستم که به ما کمک می­کند تا در صورت ایجاد مشکل، بتوانیم تعیین کنیم که مشکل به وجود آمده مربوط به کدام قسمت است.
5. بهره‌گیری از تفکر دینامیک به‌جای تفکر استاتیک. به این معنی که تأثیرات عوامل ایجاد یک پدیده بر یکدیگر و هم‌چنین نحوه تأثیر این عوامل بر پدیده مذکور را در نظر بگیریم.
6. مقاومت در برابر سیاست‌ها، پیامدهای ناخواسته و رفتار نامشهود سیستم‌های اجتماعی.
7. بهره‌گیری از تفکر ترکیبی. این اصل بیان می­کند که برای بررسی ویژگی‌های مهم اجزای یک سیستم، باید آن اجزاء را در ارتباط با سایر اجزای سیستم در نظر گرفته و سپس ویژگی‌های آن را بررسی نماییم؛ چراکه اجزای یک سیستم اگر به‌طور مستقل موردبررسی قرار گیرند، ویژگی‌های مهم خود را از دست خواهند داد.
8. اهمیت چگونگی تعامل بین اجزاء سیستم در عملکرد آن.
9. ساختار سیستم به وجود آورنده رفتار آن است.
10. باید به دنبال نقاط حساس و مؤثر گشت.
11. باید به مهلتی که برای دریافت پاسخ ضروری است، توجه نمود.

شما کاربران گرامی می­توانید فایل PDF کامل این مقاله را که تحت عنوان ” مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی ” توسط جناب آقای قاسم مختاری ترجمه و تدوین گردیده است، از این قسمت دریافت نمایید.

شما می توانید فایل PDF کامل این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید

[restrict]

دریافت PDF کامل این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]