به گزارش ایبِنا، آربیتراژ «Arbitrage» به مفهوم کسب سود از اختلاف قیمت در دو یا چند بازار است. البته با این تعریف خیلی از تراکنش‌های مالی، آربیتراژ خوانده می‌­شوند اما باید توجه داشت که سود آربیتراژ حاصل یک معامله ایده‌­آل بدون ریسک است. به‌عبارت‌دیگر و به‌صورت آکادمیک، آربیتراژ به مجموعه تراکنش­‌های مالی اطلاق می­‌شود که در هیچ حالتی زیان‌ده نبوده و در حداقل یک حالت باعث سودآوری شود. یکی از مصادیق برجسته و آشنای برای این موضوع سود بردن از نرخ تبدیل ارز در بازارهای مختلف است.

تعادل آربیتراژی

یک شرط مهم برای اطلاق آربیتراژ به تعاملات مالی، همزمانی خرید و فروش است. در حالتی که قیمت‌ها در بازارهای مختلف امکان آربیتراژ را نداشته باشد می‌توان گفت که بازارها در تعادل آربیتراژی « Arbitrage Equilibrium» هستند. آربیتراژ و به‌تبع آن بازار یا قیمت بدون آربیتراژ، کلیدی‌ترین مفهوم برای متخصصین فاینانس است و نقش آن با مفهوم تعادل برای اقتصاددانان قابل‌مقایسه است. البته فقدان و تعادل درواقع دو روی یک سکه هستند و هر دو به مفاهیم مشترکی اشاره می‌کنند.

دو رویکرد متفاوت آربیتراژ

مفهوم آربیتراژ را می‌توان حداقل با دو رویکرد متفاوت و البته معادل توضیح داد. اولین توضیح می‌تواند این باشد که دقت کنیم که دارایی‌ها در بازار قابل بازتولید شدن توسط دارایی‌های دیگر هستند؛ یعنی می‌توان خروجی یک دارایی را عیناً توسط ترکیبی از دارایی‌های دیگر به دست آورد. حال اگر قیمت دو دارایی باهم متفاوت باشد آربیتراژ رخ می‌دهد.

تعریف دوم به شکل ریاضی وقوع آربیتراژ را زمانی می­داند که قیمت سبدی از دارایی‌ها در همه حالت‌ها صفر یا منفی و بازده آن در همه حالت‌ها بزرگ‌تر یا مساوی صفر و در برخی حالت‌ها اکیداً بزرگ‌تر از صفر باشد؛ یعنی ما بدون این‌که هزینه‌ای متحمل شویم سود انتظاری مثبت به دست می‌آوریم. دقت کنید که این مفهوم به عبارت «ناهار مجانی» اقتصاددان‌ها بسیار شبیه است.

سبد دارای برای سود آربیتراژ

نکته بسیار کلیدی در مفهوم آربیتراژ این است که سبد دارایی آربیتراژ باید در همه حالت‌ها بازده غیرمنفی داشته باشد وگرنه اصطلاح آربیتراژ به آن اطلاق نمی‌شود. لذا مثلاً خرید یک کالا از یک کشور و صادرات آن به کشور دیگر با قیمت متفاوت آربیتراژ نیست؛ چراکه تجارت با ریسک‌های متعددی ازجمله کاهش قیمت محصول یا ظهور محصول رقیب مواجه است.

چند مثال

به‌عنوان‌مثال بیمه در معاملات نفتی می­تواند عاملی برای برقراری آربیتراژ محسوب شود. اگر من نفت بخرم و ریسک آتش‌سوزی نفت انبارشده وجود داشته باشد دیگر آربیتراژ نداریم و لذا برای بررسی رسیدن به آربیتراژ و سود آربیتراژ باید «هزینه بیمه» را هم به آن اضافه کنم.

به‌عنوان مثالی دیگر به بازده سهام دقت کنید. بازده متوسط سهام به‌وضوح بالاتر از اوراق مشارکت است ولی این آربیتراژ نیست چراکه حالت‌هایی هم وجود دارد که سهام از اوراق مشارکت کم‌تر سود می‌دهد. اگر وضعیت طوری بود که سهام درهرصورت از اوراق مشارکت بیشتر سود می‌داد با آربیتراژ مواجه بودیم. خرید خانه هم باز مثالی برای آربیتراژ نیست چراکه در سال‌های رکود قیمت ظاهری خانه ثابت می‌ماند و لذا با در نظر گرفتن هزینه فرصت پول بازده سرمایه‌گذاری منفی می‌شود.

ریسک صفر وجود ندارد

در عمل تقریباً هیچ سبدی را نمی‌توان یافت که دارای ریسک صفر باشد چراکه حتی مثلاً وقتی یک سوداگر متوجه می‌شود که مثلاً قیمت نسبی ین و پوند در ژاپن و دوبی یکسان نیست و لذا با انتخاب سبد مناسب می‌توان از این وضعیت بهره برد باز یک‌فاصله زمانی بسیار اندک‌بین انجام خرید و فروش وجود دارد که همین فاصله زمانی ریسکی حتی بسیار اندک را به موضوع تحمیل می‌کند (ممکن است تا بخواهیم ین را از جای ارزان‌تر بخریم و خرید را ثبت کنیم قیمت ین در جای دیگر جابه‌جا شود و ما ضرر کنیم) ولی معمولاً از این ریسک‌های بسیار اندک صرفه نظر می‌کنیم.

فقدان آربیتراژ

بخش مهمی از ادبیات قیمت‌گذاری دارایی‌ها و مشتقات مالی در فاینانس بر مبنای اصل یک قیمت «یا فقدان آربیتراژ» شکل می‌گیرد و در آن قیمت تعادلی یک دارایی به شکلی محاسبه می‌شود که امکان آربیتراژ وجود نداشته باشد. چون بازارهای مالی معمولاً هزینه مبادله اندک و نقد شوندگی بالا دارند هرگونه فرصت احتمالی آربیتراژ به‌سرعت خنثی شده (و البته کسانی هم از این فرصت موقت بهره برده‌اند) و لذا فرض فقدان آربیتراژ فرض قابل قبولی است.

دقت کنید که در عمل، بسیاری از فرصت‌های آربیتراژ به دلیل تفاوت بین قیمت خرید و فروش یک دارایی (هزینه واسطه‌گری) از بین می‌رود. ضمن این‌که خیلی وقت‌ها آربیتراژ آن‌قدر کوچک است (مثلاً ۱۰ یورو روی یک‌میلیون یورو معامله) که شکار آن اصلاً صرف نمی‌کند.

متن فوق بخشی از مقاله آربیتراژ را بیشتر بشناسیم است که به چیستی آن و چگونگی دستیابی به سود از طریق آن را مورد بررسی قرار داده است. برای مطالعه کامل‌تر و آشنایی با موضوعات تکمیلی و مثال­های کاربردی در این رابطه توصیه می­­شود فایل PDF کامل این مقاله را از همین صفحه دانلود نمایید.

شما می توانید فایل PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید

[restrict]

دریافت PDF کامل این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]