میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

اساس شکل‎گیری هر سازمانی اهداف مشخصی است و فعالیت‎هایش را در راستای دست‎یابی به این اهداف جهت می‎دهد. به منظور پیشبرد اهداف در سازمان، واحدهای مختلفی بوجود می‏‎آیند و سازماندهی می‏‎شوند که منظور از ساختارسازمانی چینش این واحدها در سازمان است. عناصر کلیدی در ساختار سازمان مواردی از قبیل تقسیم کار، حیطه نظارت، تمرکز و رسمیت هستند که در ادامه به توضیح آن‏ها خواهیم پرداخت.

عناصر کلیدی ساختار سازمانی

تقسیم کار

در تقسیم کار،کارکنان براساس مشاغل تقسیم‎بندی می‏‎شوند و در نتیجه آن نیاز به دوره‎‏های آموزشی کاهش می‏‎یابد. از سوی دیگر مهارت مدیران در کنترل نیروهای انسانی نیز افزایش می‏‎یابد و از این طریق می‎توان به شکل بهینه از منابع انسانی سازمان استفاد کرد.

با این حال افزایش بیش از حد تقسیم کار نتیجه عکس دربر دارد. تخصصی شدن بیش از اندازه کارها موجب ایجاد حس کسالت و خستگی در کارکنان و نهایتاً به کاهش تولید منجر می‎‏شود. به عنوان راه ‎‏حل برای این مشکل می‎ توان توجه به ویژگی‎‏ های شغل است که بوسیله استفاده از افراد در تیم‏‎های مختلف کاری صورت می‏‎گیرد را در نظر داشت.

گروه ‏‎بندی تیم‏‎های کاری و تقسیم کار آن‎‏ها بر اساس دوایر سازمانی به چند طریق صورت می ‏‎گیرد: ۱- وظیفه‎‏ای ۲- نوع محصول ۳- منطقه جغرافیایی ۴- فرایندهای تولید ۵- نوع مشتری. اما ممکن است در یک سازمان از چند روش به طور هم‎زمان برای گروه‏‎بندی افراد استفاده کنند.

حیطه نظارت

یکی دیگر از عناصر ساختار سازمانی فرماندهی است. فرماندهی در سازمان یا به صورت زنجیره فرماندهی و یا وحدت فرماندهی صورت می‏‎گیرد. اما در سازمان‏‎های نوین، با گسترش فعالیت‏‎ها به صورت تیمی و گسترش IT مباحث مربوط به زنجیره فرماندهی و وحدت فرماندهی اهمیت کمتری پیدا کرده‎‏اند و مبحث فرماندهی به سمت حیطه نظارت رفته‎‏اند. حیطه نظارت که از دیگر اجزای ساختار سازمانی محسوب می ‏‎شود. هرچه حیطه نظارت در سازمان بیشتر باشد ارتباطات آسان ‎‏تر صورت می‎‏گیرد و تعداد مدیران کاهش می‏‎یابد و در نتیجه سازمان انعطاف پذیری بیشتری خواهد داشت.

تمرکز

تمرکز عنصر کلیدی دیگر در عناصر ساختار سازمانی است و به این موضوع که تصمیمات تا چه میزان در نقطه‏‎ای خاص اتخاذ می‎‏ شوند اشاره دارد. در سازمان‏‎های با تمرکز بالا، اکثر تصمیمات در بخش مدیریت گرفته می‎‏شود و در سازمان‏‎های با تمرکز پایین تصمیمات مربوط به کارکنان توسط خود کارکنان گرفته می‏‎شود.

رسمیت

عنصر رسمیت در ساختار سازمانی به میزان استاندارد بودن کارها و شرح شغل‎‏ها مربوط می‎‏شود. هر چه قوانین در اجرای کارها کم‏تر باشند و روش‏‎های اجرای آن‏‎ها بیشتر باشند، سازمان رسمیت کمتری را دارد و برعکس.

انواع ساختار سازمانی کدام‎اند؟

ساختارهای سازمانی به انواع مختلفی برگزیده می‏‎شوند. در ساختارهای سازمانی ساده، حیطه نظارت و کنترل زیاد است اما پیچیدگی روابط و رسمیت کم است. درساختارهای سازمانی که با نام بروکراسی شناخته می‏‎شوند، کارها به صورت استاندارد صورت می‏‎گیرند. در این ساختارها تمرکز، رسمیت و پیچیدگی روابط زیاد است و در مقابل حیطه نظارت کم است. ساختارهای ماتریسی هم به دو گونه‎‏اند. در یکی گروه‏‎بندی بر اساس وظایف صورت می‏‎گیرد و متخصصان در یک گروه جمع می‏‎شوند. در نوع دیگر، گروه‎‏بندی براساس پروژه است، که افراد با تخصص‎‏های گوناگون دور هم جمع می‏‎شوند تا زیر نظر مدیر پروژه به انجام آن مشغول گردند.

اما در سازمان‎‏های جدید و با توجه به تغییر ماهیت‎‏ هایی که در سازمان‏‎های نوین و عملکرد آن‏‎ها پدید آمده است، ساختارهای نوینی بوجود آمده‎‏اند که با نام ساختار تیمی، سازمان‎‏های مجازی و سازمان‎‏های بدون مرز شناخته می‏‎شوند.
یکی از عواملی که در تعیین ساختار سازمان دخیل است نوع استراتژی است که سازمان دنبال می‏‎کند و نگاهی که به آینده اهدافش دارد.

بر این اساس سازمان‎‏ها به چند دسته تقسیم می‏‎شوند که عبارتند از سازمان‏‎های آینده نگر، سازمان‏‎های تدافعی و سازمان‏‎های تقلیدگر. تکنولوژی یا نحوه تبدیل داده‏‎ها به ستاده‏‎ها نیز در ساختار سازمانی مؤثر است. یکی دیگر از عوامل تعیین کننده ساختار سازمانی، عدم اطمینان محیطی است. هر چه محیط پویاتر باشد ساختار سازمان نیز به تناسب با آن ارگانیک‏‎تر است.

نتیجه

با وجود مطالبی که بیان شد، این که ساختار سازمانی تا چه میزان بر افراد و کارکنان تأثیر گذار باشد به شخصیت فرد و دیدگاه او به آن ساختار سازمانی بستگی دارد. ممکن است فردی در سازمان از یک ساختار سازمانی به دلیل آزادی عمل آن راضی باشد اما فردی دیگر بدلیل نبود وظایف مشخص در آن ساختار، از آن بیزار باشد.

در آخر توصیه می‎شود با مطالعه پاورپوینت مربوط به این فصل، با توضیحات بیشتر و همچنین مثال‎هایی راجع به مطالب بیان شده آشنا شوید.

[restrict]

دریافت PDF این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]