
مبانی ÙلسÙÛŒ روش تØÙ‚یق علمی
دی 21, 1397
انتخاب موضوع و بیان مسئله پژوهش علمی
دی 21, 1397 [rt_reading_time label=”میانگین زمان مطالعه:” postfix=”دقیقه” postfix_singular=”دقیقه“]
تØÙ‚یق چیست؟در ارتباط با ارائه تعریÙÛŒ مشخص از تØÙ‚یق، دیدگاه†های Ù…ØªÙØ§ÙˆØªÛŒ وجود دارد، اما به طور Ú©Ù„ می‌توان آن را ÙØ±Ø§ÛŒÙ†Ø¯ÛŒ برنامه‌ریزی‌شده، هوشیارانه، نظام†مند Ùˆ قابل‌اعتماد برای ÛŒØ§ÙØªÙ† ØÙ‚ایق یا Ùهم عمیق مسائل تعری٠کرد. به عبارتی دیگر تØÙ‚یق عبارت است پدیده â€Ø§ÛŒ ذهنی Ú©Ù‡ با جستجوی منظم Ùˆ هدÙâ€Ø¯Ø§Ø±ØŒ در Ù¾ÛŒ کسب اطلاعات Ùˆ معلومات جدید است.
سیر تÙکر Ùˆ اندیشه را در طول ØÛŒØ§Øª بشر می‌توان به دوران مختلÙÛŒ تقسیم کرد:
دوره اول: وضع موجود همان وضع مطلوب است.
دوره دوم: بشر خواست برای پذیرش وضع موجود توضیØÛŒ ارائه دهد ولی به دلیل تجارب اندک در این کار توÙیقی Ù†ÛŒØ§ÙØª.
دوره سوم: برای ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ùˆ ØªÙØ³ÛŒØ± پدیده‌ها در جستجوی منبعی معتبر بود، Ùˆ در نهایت تجارب شخصی را انتخاب کرد اما به علت ناقص بودن اطلاعات، نتیجه مطلوب ØØ§ØµÙ„ نشد.
دوره چهارم: در این دوره برای ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ùˆ ØªÙØ³ÛŒØ± پدیده â€Ù‡Ø§ به رأی ØµØ§ØØ¨â€ŒÙ†Ø¸Ø±Ø§Ù† روی آورد. (قرون وسطی در غرب متأثر از چنین تÙکری است).
دوره پنجم: در این دوره دستگاه تÙکر قیاسی توسط ارسطو عرضه شد.
دوره ششم: تÙکر استقرایی توسط بیکن ارائه شد.
دوره Ù‡ÙØªÙ…: روش استقرایی – قیاسی توسط چارلز داروین به عنوان زمینه‌ساز روش علمی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯.
دوره هشتم: مقارن با عصر ØØ§Ø¶Ø± است Ú©Ù‡ روش علمی به طور جدی برای ØÙ„ مسائل زندگی بشر مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است، این روش توسط جان دیویی دانشمند برای تعلیم Ùˆ تربیت آمریکا ارائه شده بود.
دیدگاه های علم شناسی
در رابطه با علم‌شناسی دیدگاه†های مختلÙÛŒ وجود دارد:
۱. دیدگاه تجربه‌گرایی
Ú©Ù‡ معتقد است شناختی اعتبار دارد Ú©Ù‡ به‌وسیله یکی از ØÙˆØ§Ø³ قابل‌درک باشد. منشأ این تÙکر را در ÙلسÙÙ‡ جدید باید از “ÙØ±Ø§Ù†Ø³ÛŒØ³ بیکن” دانست. در Ù¾ÛŒ انتقادات به این مکتب Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ÛŒ مانند: راسل، ماخ Ùˆ وینتگشتاین، دایره وین یا ØÙ„قه وین را تشکیل دادند Ú©Ù‡ در جهت تØÙ„یل منطقی تغییر مسیر Ù…ÛŒ دهد ولی همچنان در این مکتب وسیله شناخت ØÙˆØ§Ø³ آدمی است.
۲. دیدگاه عقل‌گرایی
 این دیدگاه بر اساس روش استدلال قیاسی استوار است Ùˆ معتقد است ØÙˆØ§Ø³ انسان هیچ‌گاه کلیات Ùˆ ضروریات را نمی†یابد Ùˆ لذا به منشأ دیگری به نام عقل نیاز است. سابقه این دیدگاه به دوره یونانی â€Ù‡Ø§ به‌ویژه ارسطوباز Ù…ÛŒ â€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯ Ú©Ù‡ در آن رابطه منطقی بین کبری Ùˆ صغری Ùˆ نتیجه برقرار Ù…ÛŒ â€Ú¯Ø±Ø¯ÛŒØ¯.
۳. دیدگاه استنباطی
این دیدگاه استنباط یا تÙهیم را به عنوان روش خاص علوم اجتماعی می‌پذیرد Ùˆ همچنین این دیدگاه معتقد است Ùهمیدن زندگی با استنباط تنها امکان‌پذیر نیست، بلکه باید از استنباط Ùˆ کلیه نیروهای Ø§ØØ³Ø§Ø³ÛŒ برای درک آن Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ نمود.
۴. دیدگاه ساختاری
 این دیدگاه شامل دو رویکرد اصلی است:
* نظر لاکاتوش درباره برنامه†های پژوهشی. او نظریه â€Ù‡Ø§ را مجموعه†های ساختاری Ù…ÛŒ â€Ø¯Ø§Ù†Ø¯.
* نظر توماس کوهن درباره پارادایم â€Ù‡Ø§ Ùˆ انقلاب†های علمی. او نظریه â€Ù‡Ø§ÛŒ علمی را نوعی ساختار پیچیده می†داند Ùˆ در سال Û±Û¹Û¶Û² دیدگاهش را در کتاب خود (ساختار انقلاب†های علمی) Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯. ویژگی عمده نظریه ÙˆÛŒ تأکید بر جنبه انقلابی Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª â€Ù‡Ø§ÛŒ علمی است به این معنی Ú©Ù‡ قبول یک پارادایم جدید، نیازمند طرد کامل یک پارادایم است.
۵. دیدگاه هرمونیک
واژه هرمونیک دارای دو Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø§Ø³Øª:
Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø¹Ø§Ù…:
این واژه هرگونه تØÙ‚یقی را درباره ØªÙØ³ÛŒØ± متن صورت بگیرد، شامل می‌شود.
Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø®Ø§Øµ:
این واژه به ابعادی خاص در این باره اشاره می†کند Ùˆ ناظر بر Ù…Ø¨Ø§ØØ«ÛŒ است که معنای متن را وابسته به ÙØ¶Ø§ÛŒ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÛŒ مخاطبان قلمداد Ù…ÛŒâ€Ú©Ù†Ø¯.
هرمنوتیک به Ù…Ùهوم ØªÙØ³ÛŒØ± متون مذهبی Ùˆ ادبی به ادبیات Ùˆ زبان یونانی باز Ù…ÛŒâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯ Ùˆ از این نظر دارای سابقه â€Ø§ÛŒ طولانی است Ùˆ به منزله مکتبی ÙلسÙÛŒ Ùˆ نظریه†های عمومی برای علوم انسانی Ùˆ اجتماعی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯.
از هرمنوتیک برداشت†های متعددی ارائه شده است ازجمله می‌توان نظریه بنیادی روش شناخت برای علوم انسانی Ùˆ سرانجام نظریه Ùهم وجود در سنت اصالت وجودی را نام برد.
اما برای شناخت موضوعات Ùˆ ØÙ‚ایق اطرا٠اهداÙÛŒ دنبال می‌شود Ú©Ù‡ می‌توان مواردی از آن‌ها را بیان کرد:
-
- توصی٠پدیده‌ها
-
- تبین پدیده‌ها
-
- پیش‌بینی پدیده‌ها
-
- کنترل پدیده‌ها
برای شناخت موضوعات می‌توان از موارد Ùˆ منابع مختلÙÛŒ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کرد از جمله تجربه Ú©Ù‡ البته باید همراه با نقد Ùˆ بررسی همراه باشد، Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ صلاØÛŒØªâ€ŒØ¯Ø§Ø± Ú©Ù‡ دارای مهارت Ùˆ تجربه†هستند، شهود Ùˆ همچنین تÙکر Ùˆ استدلال منطقی Ú©Ù‡ ØØ±Ú©ØªÛŒ از مجهول به معلوم است بهره Ú¯Ø±ÙØª.
اما منظور از علم چیست؟
برای علم تعاری٠مختلÙÛŒ بیان شده است مانند: یقین، Ù…Ø¹Ø±ÙØª Ùˆ دانش یا دانستنی Ú©Ù‡ با تØÙ‚یق به دست آمده است Ùˆ یا علم Ù…Ø¹Ø±ÙØªÛŒ است، منظم Ú©Ù‡ با روش‌های معین به دست آمده است Ùˆ قوانین Ùˆ روابط پایدار Ùˆ واقعیت†ها را بیان می†کند Ùˆ دارای ویژگی†هایی است ازجمله اینکه: از اÙکار Ú©Ù„ÛŒ ساخته شده است Ùˆ تلاش برای شناخت ØÙ‚ایق است، علم Ù…Ø¹Ø±ÙØª یا شناختی است جمعی، درباره امور Ú©Ù„ÛŒ.
علم را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
Û±. علم به Ù…Ùهوم دانش Knowledge
Û². علم به Ù…Ùهوم علم تجربی Science
۳. علم به معنی تجربه آزمایشی Experience
اما تمام آن‌ها اهدا٠یکسانی دارند:
۱. هد٠اساسی و غائی (تدوین نظریه و تبین پدیده‌های طبیعی)
Û². چهار Ù‡Ø¯Ù ÙØ±Ø¹ÛŒ (ØªÙˆØµÛŒÙØŒ تبین، پیش‌بینی، کنترل)
پژوهش â€Ù‡Ø§ÛŒ علمی باید دارای ویژگی â€Ù‡Ø§ÛŒ مشخصی باشند، ازجمله اینکه Ù†Ø¸Ø§Ù…â€Ø¯Ø§Ø± Ùˆ منطقی باشند، جریانی تراکمی Ùˆ پدیده â€Ø§ÛŒ تجربی (مبتنی بر واقعیات خارج از ذهن با هد٠کش٠یا تکمیل دانش بشری) باشند. پژوهش یک امری دوری Ùˆ مرØÙ„Ù‡ â€Ø§ÛŒ است Ú©Ù‡ بر تئوری†ها اثر می‌گذارد یا از آن‌ها اثر می‌پذیرد Ùˆ کار جمع‌آوری، تلخیص، طبقه‌بندی، ØªÙØ³ÛŒØ± Ùˆ تعمیم داده‌ها Ùˆ اطلاعات را انجام می‌دهد. همچنین شخص Ù…ØÙ‚Ù‚ نیز باید دارای ویژگی†های خاصی مانند: عملâ€Ú¯Ø±Ø§ بودن، متخصص Ùˆ منطقی بودن، صبور Ùˆ شکیبا بودن، هوشیار Ùˆ با اخلاق Ùˆ شکاک Ùˆ دیرباور بودن باشد.
شما Ù…ÛŒ توانید ÙØ§ÛŒÙ„ PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª نمایید
[restrict]
Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª PDF این مقاله
 Â
[/restrict]