بهره‌وری و مدل های بکارگیری آن

بهره‌وری یکی از مفاهیم علوم اقتصادی است به مقدار کالا و یا خدمات تولید شده در قیاس با هر واحد از انرژی و یا کار هزینه شده اطلاق می‌گردد. به دست آوردن بیشترین مقدار سود با استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و… به منظور ارتقاء رفاه جامعه تعریفی دیگر از بهره‌وری است. این واژه را اولین بار فرانسوا کنه، ریاضی‌دان و اقتصاددان به کار برد او با استفاده از جدول اقتصادی اقتدار هر دولت را در بخش کشاورزی می‌دانست.

خاستگاه بهره‌وری را باید در  روند رو به رشد و گسترش دانش و اندیشه در عرصه بین‌الملل و در رده‌های شکل‌گیری دانش بهره‌وری، رشد و توسعه دانش بهره‌وری و مطرح شدن افق‌های جدید در این حوزه و… جستجو کرد.

بهره‌وری فوایدی عمومی از جمله رضایت عمومی افراد، رونق اقتصادی، افزایش تولید و ارائه خدمات، ثبات اقتصادی در بازار جهانی، ایجاد اشتغال و توسعه صنعتی را به همراه دارد. این مفهوم سطوح مختلفی دارد از جمله: فرد، گروه کاری، سازمانی، رشته‌های تجاری، خدماتی، صنعتی و یا کشاورزی، بخش‌های اقتصادی، ملی، کشوری و جهانی و به همین دلیل است که موضوعی با اهمیت بسیار تلقی می‌گردد.

ضرورت اندازه‌گیری و مدل‌های اندازه‌گیری بهره‌وری

ابزارهایی برای تصمیم‌گیری در فرایند بهبود بهره‌وری وجود دارد. همچنین این ابزارها به تقویت برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان، افزایش سطح آگاهی نسبت به بهره‌وری و ماهیت آن کمک می‌کنند. با این ابزارها فرصت‌ها را نیز می‌توان شناسایی کرد و نیز به عارضه‌یابی پرداخت. این ابزارها در راستای کمک به نهادینه شدن بهره‌وری، بهبود الگوی تخصیص منابع و … نیز هستند. با استفاده از مدل‌های توابع تولید، مدل‌های ارزیابی جامع، مدل‌های با رویکرد نسبت‌های مالی و نیز مدل‌های ساختاری اهداف ذکر شده در بالا محقق می‌شوند.

مدل توابع تولید برای اقتصاددانان تلاشی برای تابعی کردن روابط بین ورودی و خروجی و تعیین حداکثر خروجی‌های قابل دستیابی از ورودی‌های معلوم که منجر به پیدایش تابع تولید پارامتری شدند. در واقع این مدل‌ها یک فرمول ریاضی برای ارتباط بین عوامل اصلی تولید ارائه می‌کنند. برخی از انواع توابع این مدل عبارتند از: تابع کاب داگلاس، کشش ثابت جایگزینی، کشش متغیر جایگزینی، دبرتین دیوید ال.

در مدل‌های ارزیابی جامع بر یک جنبه از شاخص‌های شرکت تاکید نمی‌شود بلکه از دیدگاه‌های مختلف مانند مشتریان، سرمایه‌گذاران، سهامداران، فروشندگان یا خدمات دهندگان، مدیران و کارکنان نگریسته می‌شود. شاخص‌های تعیین و ارزیابی‌ به روش‌های مشخص صورت می‌گیرد. مدل‌های  ارزیابی درجه‌بندی بالانس شده، مدل جامع کسب و کار، مدیریت کیفیت اروپا، بهره‌وری عوامل کل انواعی از این مدل‌ها هستند.

مدل‌های با رویکرد نسبت‌های مالی اغلب مورد نظر مدیران هستند. این مدل‌ها سیستم و عملکرد آنها را از جنبه مالی و با استفاده از نسبت‌های مالی و مسائل بودجه‌بندی و هزینه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. لاولر، بودجه‌بندی، قیمت تمام شده و مائو انواعی از این مدل‌ها هستند.

آشنایی با مدل لاولر

آلن لاولر بهره‌وری را معیار جامع میزان کارایی و تاثیر سازمان‌ها بر اساس فاکتورهای اهداف، کارایی، اثربخشی، مقایسه‌پذیری و روند پیشرفت می‌شناسد. اهداف، زمانی محقق می‌شوند که کل وجوه مالی برای دستیابی به تقاضای سازمان و اندازه‌گیری اهداف اصلی سازمان کافی باشد. کارایی نشان دهنده این است که چه مقدار دریافتی از منابع موجود، عاید شده و میزان استفاده از ظرفیت در دسترس چقدر است. در اثربخشی دستاورد فعلی را با آنچه که در صورت اعمال مدیریت موثرتر در مورد منابع ممکن بود حاصل شود، مقایسه می‌کنند. این مفهوم شامل دریافتی مورد نظری است که به استاندارد جدید عملکرد یا توان بالقوه منجر می‌شود.

مقایسه‌پذیری نشانه‌ای از عملکرد سازمانی است زیرا نسبت‌های بهره‌وری بدون قیاس چندان گویا نیستند. به طور کلی اندازه‌گیری بهره‌وری به مفهوم مقایسه در سه سطح است: قیاس سطح عملکرد فعلی با یک عملکرد مبنا در گذشته، قیاس عملکرد بین واحدهای سازمانی، چنین معیاری نشانگر موفقیت نسبی است. و در نهایت قیاس عملکرد نسبی با هدف که بهترین مقایسه است زیرا در آن بر اهداف سازمان توجه می‌شود. روند رسیدن به پیشرفت، باید با مقایسه بین عملکرد فعلی و عملکرد مبنا در گذشته همراه باشد تا معلوم شود که عملکرد شرکت رو به صعود است یا نزول و نیز سرعت این صعود یا نزول مشخص شود.

مدل‌های ساختاری

از دیگر مدل‌های اندازه‌گیری بهره‌وری مدل ساختاری است که بر مبنای اهداف سیستم یا مجموعه مورد نظر و سطوح تفصیلی آن از ترکیب مدل‌های مناسب‌تر برای تحلیل بهره‌وری عمل می‌کنند و به طراحی ساختار مناسب برای اندازه‌گیری بهره‌وری می‌پردازند. کوروساوا، ارزیابی سریع بهره‌وری، تاکسونومی اندازه‌گیری بهره‌وری انواعی از انواع مشهور مدل‌های ساختاری هستند.

برای اطلاع از نحوه اندازه‌گیری بهره‌وری عوامل کل، بودجه‌بندی، قیمت تمام شده و مائو و نیز مولفه‌ها و فاکتورهای آنها دانلود فایل pdf کامل این مقاله پیشنهاد می‌شود.

شما می توانید فایل PDF کامل این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید

[restrict]

دریافت PDF کامل این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]