
انواع پژوهش یا شیوه â€Ù‡Ø§ÛŒ پژوهش
دی 27, 1397
تدوین ÙØ±Ø¶ÛŒÙ‡
دی 27, 1397 [rt_reading_time label=”میانگین زمان مطالعه:” postfix=”دقیقه” postfix_singular=”دقیقه“]
برازش داده†ها از دو جنبه اعتبار و روایی صورت می‌گیرد. از نظر اعتبار یا اعتماد سنجی برازش، از دو منظر صورت می‌گیرد:
الÙ) پایایی ابزار: توانایی ابزار در ØÙظ پایایی خود در طول زمان Ø¹Ù„ÛŒâ€Ø±ØºÙ… شرایط غیرقابل کنترل آزمون Ùˆ وضعیت آزمودنی â€Ù‡Ø§ Ú©Ù‡ به دو روش انجام‌پذیر است:
۱. ضریب بازمایی: مشابهت پاسخ آزمون با تکرار آزمون
Û². اعتبار آزمون‌های موازی: مشابهت پاسخ â€Ù‡Ø§ÛŒ دو آزمون مشابه (برای Ù…Ùهوم یکسان)
ب) سازگاری ابزار: متجانس بودن عناصر Ùˆ اجزای ابزار پیوند عناصر (پرسش†های) ابزار به عنوان یک مجموعه Ú©Ù‡ هر عنصر به طور مستقل بخشی از Ù…Ùهوم اصلی را می‌سنجد.
سازگاری درونی اجزا به سه روش قابل اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ است:
Û±. اعتبار سازگاری اجزا: سنجیدن یک Ù…Ùهوم توسط اجزای آزمون Ùˆ همبستگی آن‌ها با یکدیگر Ú©Ù‡ مشهورترین آزمون â€Ù‡Ø§ در این خصوص عبارت‌اند از:
-
- Ø¢Ù„ÙØ§ÛŒ کرانباخ برای متغیرهای ترتیبی Ùˆ ÙØ§ØµÙ„Ù‡ â€Ø§ÛŒ
-
- ÙØ±Ù…ول کودر/ ریچاردسن برای متغیرهای دو ارزشی
Û². اعتبار دو نیمه آزمون: یک روش معمول Ú©Ù‡ در آن سؤالات به دو نیمه زوج Ùˆ ÙØ±Ø¯ تقسیم می†شوند Ùˆ همبستگی میان نمره این دو نیمه بیانگر میزان دقت در اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ است. مشهورترین آزمون در این خصوص ÙØ±Ù…ول اسپیرمن – براون است.
Û³. اعتبار ارزیابی ارزیابان: سازگاری Ùˆ تواÙÙ‚ داوری یا ØªÙØ³ÛŒØ± چند ارزیاب نسبت به پاسخ†های ابزار.
قابل‌اعتماد بودن یکی از Ù…Ù‡Ù…â€ØªØ±ÛŒÙ† ویژگی â€Ù‡Ø§ÛŒ ابزارهای مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ در سنجش داده†ها است Ùˆ به این معناست Ú©Ù‡ ابزار در شرایط یکسان، تا Ú†Ù‡ اندازه نتایج یکسان ایجاد Ù…ÛŒâ€Ú©Ù†Ù†Ø¯.
برای ارزیابی اعتبار ابزار می‌توان از روش‌های زیر Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کرد:
Û±. بازمایی: اجرای مجدد آزمون در شرایط یکسان Ùˆ Ù…ØØ§Ø³Ø¨Ù‡ ضریب همبستگی.
Û². روش موازی: Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ازمون‌های بسیار شبیه Ùˆ برقراری همبستگی.
Û³. روش تنصی٠– دو نیمه کردن: سؤالات به دو بخش تقسیم‌شده Ùˆ Ù‡Ù…â€Ø¨Ø³ØªÚ¯ÛŒ میان دو بخش تقسیم می‌شود Ú©Ù‡ مشهورترین آزمون در این خصوص اسپیرمن – براون است.
Û´. آزمون کودر/ ریچاردسون: در این روش Û²Û° نسبت Ùˆ واریانس پاسخ†های درست مدنظر قرار Ù…ÛŒ â€Ú¯ÛŒØ±Ù†Ø¯ Ùˆ در Û²Û± میانگین Ùˆ واریانس پاسخ†های درست، مدنظر است.
Ûµ. Ø¢Ù„ÙØ§ÛŒ کرونباخ: یک آزمون یا پرسشنامه است Ú©Ù‡ به زیربخش†های مختل٠تقسیم‌شده Ùˆ Ù‡Ù…â€Ø¨Ø³ØªÚ¯ÛŒ زیرآزمون â€Ù‡Ø§ÛŒ آن با هم Ù„ØØ§Ø¸ Ù…ÛŒ â€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯.
ویژگی دیگری Ú©Ù‡ در ابزارهای اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ باید مورد بررسی قرار گیرد روایی است Ú©Ù‡ بیان‌کننده این است Ú©Ù‡ ابزار موردنظر تا Ú†Ù‡ اندازه Ùˆ Ú†Ù‡ ØØ¯ خصیصه†موضوع تØÙ‚یق را می‌سنجد، به عبارت دیگر ØØµÙˆÙ„ اطمینان از آنکه ابزار اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ واقعاً Ù…Ùهوم موردنظر را بررسی Ù…ÛŒ â€Ú©Ù†Ø¯ یا خیر؟
روایی ابزار از جهات مختل٠مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، ظاهری، روایی Ù…ØØªÙˆØ§ÛŒÛŒØŒ روایی وابسته به معیار، روایی ملاکی Ùˆ روایی سازه/ ساخت.
Û±. بررسی ظاهری Ú©Ù‡ بر اساس قضاوت Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ آگاه Ùˆ مطلع صورت می‌گیرد.
Û². در سنجش روایی Ù…ØØªÙˆØ§ÛŒÛŒØŒ اجزای تشکیل‌دهنده یک ابزار Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ شده Ùˆ معمولاً توسط متخصصین مورد قضاوت قرار Ù…ÛŒ â€Ú¯ÛŒØ±Ù†Ø¯ Ùˆ اینکه ابزار تا Ú†Ù‡ میزان Ø·ÛŒÙÛŒ از عناصر Ùˆ ÙØ¶Ø§Ù‡Ø§ÛŒÛŒ را Ú©Ù‡ در Ù…Ùهوم گنجانده شده است در بر می‌گیرد را بررسی می†کند.
Û³. منظور از سنجش روایی وابسته به معیار، مشخص کردن ØªÙØ§ÙˆØª Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ بر اساس معیار مرتبط با Ù…Ùهوم است.
روایی وابسته به معیار به دو روش قابل بررسی است:
الÙ) روایی هم‌زمان: وجود متغیر معیار در زمان اندازه‌گیری توسط ابزار. مانند:
آزمون اخلاق کاری کارکنان – معیار: بهره‌وری بالا بدون توجه به کمک†های Ø±ÙØ§Ù‡ÛŒ
ب) روایی Ù¾ÛŒØ´â€Ø¨ÛŒÙ†ÛŒ: قدرت آزمون (ابزار) در جداسازی Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ در خصوص یک معیار آتی. مانند:
آزمون توانایی کارکنان هنگام گزینش نیروی انسانی- معیار: عملکرد آتی
Û´. سنجش روایی ملاکی، به بررسی تناسب یک ابزار برای Ù¾ÛŒØ´â€Ø¨ÛŒÙ†ÛŒ یک Ø±ÙØªØ§Ø± در یک موقعیت خاص، در زمان ØØ§Ù„ Ùˆ آینده است Ùˆ بر دو نوع است:
الÙ) روایی هم‌زمانی: هرگاه هد٠جایگزینی دو ابزار با یکدیگر باشد.
ب) روایی پیش‌بین: هرگاه Ú©Ù‡ Ù‡Ø¯Ù Ù¾ÛŒØ´â€Ø¨ÛŒÙ†ÛŒ Ø±ÙØªØ§Ø± ÙØ±Ø¯ در آینده، به‌واسطه Ø±ÙØªØ§Ø± ÙØ¹Ù„ÛŒ او در یک موقعیت خاص است.
Ûµ. سنجش روایی سازه / ساخت، بررسی می†کند Ú©Ù‡ تا Ú†Ù‡ اندازه سازه†های مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ در تØÙ‚یق خصیصه†های موردنظر ما را می‌سنجد، میزان تناسب نتایج به دست آمده با نظریه â€Ù‡Ø§ÛŒÛŒ Ú©Ù‡ آزمون با آن‌ها تدوین‌شده است Ùˆ به عبارت دیگر نتایج به دست آمده از کاربرد یک ابزار تا Ú†Ù‡ ØØ¯ توانایی اندازه‌‌گیری Ù…Ùهومی Ú©Ù‡ در سازه یا خصیصه مورد سنجش مستتر است را دارد.
روایی سازه را می‌توان با دو روش بررسی کرد:
الÙ) روایی همگرا: همبستگی زیاد امتیازات به دست آمده از دو ابزار در مورد یک Ù…Ùهوم.
ب) روایی واگرا: بر اساس نظریه پیش‌بینی می‌شود دو متغیر همبستگی ندارند و امتیازات به دست آمده پس از اندازه‌گیری نیز به طور تجربی همین امر را تصدیق می‌کند.
روایی ابزار به طور Ú©Ù„ÛŒ به دو دسته تقسیم Ù…ÛŒâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯: روایی درونی Ùˆ بیرونی.
روایی درونی
 اینکه تا Ú†Ù‡ ØØ¯ توانسته â€Ø§ÛŒÙ… Ú©Ù‡ متغیرهای مزاØÙ… را کنترل کنیم Ùˆ بنابراین تا Ú†Ù‡ ØØ¯ نتایج تØÙ‚یق ما از ØµØØª Ùˆ دقت لازم برخوردار است. عوامل مؤثر بر روایی درونی عبارت‌اند از:
Û±. انتخاب Ø§ÙØªØ±Ø§Ù‚ÛŒ: ورودی آزمودنی â€Ù‡Ø§ÛŒ ناخوانده.
Û². Ø§ÙØª آزمودنی â€Ù‡Ø§: خروج ذهنی یا Ùیزیکی آزمودنی â€Ù‡Ø§ÛŒ تØÙ‚یق از جریان.
Û³. اثر آزمون: آشنایی آزمودنی â€Ù‡Ø§ با تØÙ‚یق به‌واسطه گذراندن پیش â€Ø¢Ø²Ù…ون
Û´. اثر ابزار: اثری Ú©Ù‡ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از یک ابزار متناسب بر نتایج می‌گذارد.
Ûµ. اثر هاثورن: اثری Ú©Ù‡ Ù…ØÛŒØ· آزمایش Ùˆ کنترل شدن بر نتایج می‌گذارد.
Û¶. هم‌زمانی/تاریخچه: اثر وقایع موازی Ùˆ یا هم‌زمان با تØÙ‚یق Ùˆ آزمایش بر نتایج.
Û·. اثر رشد/ بلوغ: تغییر نتایج به واسطه رشد تجارب یا سنی آزمودنی â€Ù‡Ø§.
۸. اثر رگرسیون: اثر بازگشت آماری داده†های متمایل به دو طر٠انتهای طی٠به میانگین.
Û¹. اثر تØÙ„یل آماری: اثری Ú©Ù‡ تØÙ„یل â€Ù‡Ø§ÛŒ آماری نامناسب بر نتایج تØÙ‚یق به جا Ù…ÛŒ â€Ú¯Ø°Ø§Ø±Ù†Ø¯.
روایی بیرونی
تا Ú†Ù‡ ØØ¯ توانسته†ایم نتایج تØÙ‚یق را به موقعیت â€Ù‡Ø§ÛŒ مشابه تعمیم Ùˆ بسط دهیم.
عوامل مؤثر بر روایی بیرونی به طور Ú©Ù„ دو دسته â€Ø§Ù†Ø¯:
Û±. عوامل مربوط به جامعه تØÙ‚یق
Û². عوامل زیست‌مØÛŒØ·ÛŒ
-
- تعری٠مبهم عمل آزمایشی
-
- تازگی Ù…ØÛŒØ· آزمایشی (هاثورن)
-
- تیز شدن آزمون (Test Wisdom)
-
- تعری٠ناکاÙÛŒ متغیر وابسته
-
- اثر روزنتال (انتظارات Ùˆ جهت â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ Ù…ØÙ‚Ù‚)
موضوع با اهمیت دیگر پایایی ابزار سنجش است که از آن به دقت و اعتمادپذیری نیز تعبیر می‌شود. ابزار پایا یا معتبر دارای خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان است. یک آزمون باید پایا باشد تا بتواند خاصیت روایی داشته باشد، اما رابطه معکوس این دو ضروری نیست.
از جمله عواملی Ú©Ù‡ بر پایایی Ùˆ روایی ابزار سنجش تأثیر منÙÛŒ می†گذارند می‌توان موارد زیر را نام برد:
-
- تعری٠نشدن Ø§ØµØ·Ù„Ø§ØØ§Øª
-
- تغییر شرایط Ùˆ زمینه â€Ù‡Ø§ÛŒ اجرای پرسشگری
-
- عدم توجیه پرسشگران
-
- وضعیت ظاهری و درونی ابزار
-
- عدم تجانس و همگونی پاسخگویان
-
- عدم تناسب مراØÙ„ Ù…Ø®ØªÙ„Ù ÙØ±Ø§ÛŒÙ†Ø¯ تØÙ‚یق
Ù…ØÙ‚قان برای ارزیابی روایی Ùˆ پایایی ابزار از روش‌های مختلÙÛŒ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ Ù…ÛŒ â€Ú©Ù†Ù†Ø¯ Ú©Ù‡ به عنوان نمونه می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
Û±. Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از روش‌های دوگانه Ùˆ موازی
Û². Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از روش مقایسه با معیار، در این روش Ù…ØÙ‚Ù‚ می†تواند علاوه بر پارامترهای جامعه، از نتایج Ú©Ù„ÛŒ پیمایش â€Ù‡Ø§ نظیر سرشماری، ØµÙˆØ±ØªØØ³Ø§Ø¨â€ ها Ùˆ اسناد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ نماید.
Û³. Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از روش پیش‌آزمون
شما Ù…ÛŒ توانید ÙØ§ÛŒÙ„ PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª نمایید
[restrict]
Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª PDF این مقاله
 Â
[/restrict]