میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

مراحل اجرای پژوهش علمی

اجرای یک پژوهش علمی نیازمند رعایت مراحل مختلف و منظمی است که به ترتیب عبارت‌اند از:

۱. انتخاب موضوع تحقیق
۲. بیان مسئله
۳. پیشینه تحقیق
۴. مشخص کردن متغیرها/ مقیاس‌ها
۵. تعیین ابزار اندازه‌گیری
۶. مشخص کردن جامعه و نمونه
۷. انتخاب روش تحقیق
۸. گردآوری داده‌ها
۹. تنظیم و تلخیص داده‌ها
۱۰. تحلیل داده‌ها
۱۱.تدوین گزارش

انتخاب موضوع

گام اول انتخاب موضوع است که بر اساس منابع متعدد مطرح می‌شود که از جمله این دلایل می‌توان موارد زیر را نام برد:

• • کنجکاوی

• • منابع شفاهی

• • تجارب شخصی

• • متقاضیان تحقیق

• • مطالعه آثار مکتوب

پس از مشخص کردن موضوع ،انتخاب عنوان مناسب می‏ تواند دربرگیرنده تمام فضای تحقیق باشد. در عنوان پژوهش معمولاً متغیرهای اصلی و جامعه آماری آورده می‌شود.

برای انتخاب عنوان مناسب باید ویژگی ‏های مهمی را برای آن در نظر گرفت که عبارت‌اند از:

۱. عنوان ساده و روشن باشد. (پیچیده و طولانی نباشد)
۲. بدون ابهام باشد
۳. دامنه و محدوده پژوهش را مشخص کند. (کلی‌گویی نداشته باشد، یک فضای روشن و واضح از محدوده‌ی تحقیق بیان شود)
۴. پژوهش پذیر باشد. (امکان تحقیق وجود داشته باشد، اطلاعات قابل‌دسترس باشد)
۵. بدیع بودن و نوآوری در آن وجود داشته باشد. (موضوع قدیمی و مستعمل نباشد یا اگر قدیمی است امکان آن وجود داشته باشد که جنبه‌های تازه‌ای از آن را مورد بررسی قرار داد.)
۶. سعی شود با تخصص پژوهشگر هم‏خوانی داشته باشد. (منطقی آن است که در راستای علم و تخصص خود موضوع پژوهش را انتخاب کنید.)
۷. ملاحظات اخلاقی در آن رعایت شده باشد. (موضوع را با توجه به عرف و اخلاقیات جامعه انتخاب کنید)

بیان مسئله

گام بعدی پس از انتخاب موضوع، بیان مسئله است. مسئله تحقیق عبارت است از یک جمله استفهامی که رابطه موجود بین دو یا چند متغیر را مورد بررسی قرار می‌دهد و پرسشی را مطرح می‏ کند که پاسخ آن در تحقیق مورد جستجو قرار می‌گیرد.

محققین برای انجام پژوهش راه‏ های متعددی را پیش رو دارند که هرکدام به تناسب شخصیت و توانایی خود، حرفه و تخصصی که دارند می ‏توانند از این روش ‏ها و راه ‏های موجود به مسئله تحقیق دست یابد.

مسئله تحقیق باید دارای یک سری ویژگی ‏هایی باشد:

بیان‌کننده یک رابطه بین دو یا چند متغیر (طوری که قابلیت قیاس داشته باشد و بتواند موضوع را در ارتباط با چند متغیر بسنجد، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری موضوع بر ابعاد متفاوت را نیزبتوان بررسی کرد.)
صورت سؤالی داشتن، به روشنی و بدون ابهام (کاملاً روشن باشد راجع به چه موضوعی پژوهش می‌کنید و سؤال اساسی چیست)
قابل آزمون بودن، با متغیرهایی قابل‌اندازه‌گیری (منظور قابلیت سنجش با ابزارهای اندازه‌گیری را داشته باشد)
محدود بودن و قابل‌سنجش دامنه و اثر (هرچه نمونه‌ی موردپژوهش محدودتر باشد دقیق‌تر است البته محدودیت باید به گونه‌ای باشد که قابلیت پژوهش را از نمونه نگیرد.)

برای بیان مسئله روش‌های مختلفی را  می توان اجرا کرد ازجمله:

۱. طرح مسئله تحقیق توسط خود پژوهشگر: گاهی ممکن است پژوهشگر بر اساس نوع تفکر و مطالعاتی که دارد به مسائلی برخورد نماید و مسئله تحقیق خود را انتخاب کند.
۲. مراجعه به پژوهش ‏ها و تحقیقات انجام شده: پژوهش ها و تحقیقاتی که انجام گرفته هر کدام می ‏توانند منبع مناسبی برای پژوهش ‏های بعدی باشند؛ لذا پژوهشگر با مراجعه به آن‌ها می‏ تواند مسائل مورد علاقه خود را انتخاب کند.
۳. انتخاب مسئله به سفارش افراد یا سازمان‏ ها: بعضی اوقات پژوهشگران به سفارش افراد یا سازمان‏ ها، مسائلی را برای تحقیق بر می ‏گزینند که معمولاً در قالب یک قرارداد انجام می ‏گیرد.
۴. انتخاب مسئله تحقیق با مشورت افراد صاحب‏ نظر: یکی دیگر از راه‏هایی که پژوهشگر می ‏تواند مسئله تحقیق را انتخاب کند مشورت کردن با افرادی  است که متخصص و صاحب‏نظر هستند.
۵. مرحله بعد نوشتن مسئله تحقیق یا بیان مسئله است: پس از یافتن مسئله باید آن را در فضای تحقیق بیان کنند. برای این کار می‏ بایست ضمن شرح مسئله موردنظر، مسئله اصلی خود را در قالب یک جمله استفهامی بیان نمایند. برای بیان ابعاد مختلف مسئله سؤالات فرعی پژوهش (سایر سؤالات) روشن می ‏گردد.

محتوای کلی بیان مسئله را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

۱.مقدمه
۲. نتایج حل مسئله
۳.ویژگی‌های مسئله
۴. اهمیت و ضرورت حل مسئله
۵. ابعاد یا گستردگی مسئله
۶.پیامدهای ناشی از عدم حل مسئله
۷.محیط مسئله
۸. چگونگی حل مسئله
۹.عوامل احتمالی بروز مسئله

شما می توانید فایل PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید