
متغیرهای پژوهش و چارچوب نظری
دی 25, 1397
انواع پژوهش یا شیوه â€Ù‡Ø§ÛŒ پژوهش
دی 25, 1397 [rt_reading_time label=”میانگین زمان مطالعه:” postfix=”دقیقه” postfix_singular=”دقیقه“]
گام پنجم در اجرای Ø·Ø±Ø ØªØÙ‚یق علمی، تعیین ابزارهای اندازه†گیری است.
به جهت کارکرد مناسب Ù…ÙØ§Ù‡ÛŒÙ… در کنش†های ارتباطی، تجربه، تعمیم Ùˆ ساخت نظریه لازم است تعریÙÛŒ دقیق Ùˆ مورد تواÙÙ‚ از Ù…ÙØ§Ù‡ÛŒÙ… داشته باشیم.
انواع تعری٠شامل:
- تعری٠اسمی
- تعری٠تØÙ„یلی
- تعری٠نظری Ù…Ùهومی
- تعری٠عملیاتی
پس از آشنایی با انواع ØªØ¹Ø±ÛŒÙØ§ØªØŒ به تعیین ابزار اندازه†گیری در پژوهش Ù…ÛŒ â€Ù¾Ø±Ø¯Ø§Ø²ÛŒÙ…. یکی از این ابزارهای مقیاس â€Ù‡Ø§ÛŒ اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ هستند Ú©Ù‡ عبارت‌اند از:
- مقیاس‌های اسمی یا عددی:
ساده‌ترین Ùˆ ابتدایی‌ترین مقیاس برای سنجش Ú©ÛŒÙÛŒ Ú©Ù‡ امکان اولویت‌بندی در آن وجود ندارد، معمولاً در دو گروه گنجانده می‌شود ÙˆÚ©Ù„ ØµÙØª در گروه‌ها باید قابل‌بررسی باشد (مثل جنسیت)
- مقیاس‌های ترتیبی:
در این مقیاس علاوه بر دارا بودن یا نبودن یک ØµÙØª Ú©ÛŒÙی، شدت Ùˆ ضع٠نسبی نیز بررسی می‌شود، قابلیت تعیین اولویت Ùˆ ترتیب دارد، برخلا٠مقیاس اسمی Ú©Ù‡ ویژگی اصلی هم ارزش بودن است.
- مقیاس‌های ÙØ§ØµÙ„ه‌ای:
مقیاسی با درجات مساوی Ú©Ù‡ امکان رده‌بندی از بالا به پایین Ùˆ پایین به بالا را دارد. به علت مساوی بودن درجات نیز امکان مقایسه داده‌ها ÙØ±Ø§Ù‡Ù… است.( مثل :دماسنج)
- مقیاس‌های نسبی:
ØªÙØ§ÙˆØªÛŒ Ú©Ù‡ این مقیاس با مقیاس ÙØ§ØµÙ„ه‌ای دارد این است Ú©Ù‡ دارای نقطه‌ی ØµÙØ± واقعی است (ØµÙØ± مطلق) به طور مثال سنجش سن Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ یا درامد Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ Ú©Ù‡ از ØµÙØ± واقعی شروع می‌شود.
در یک جمع â€Ø¨Ù†Ø¯ÛŒ Ú©Ù„ÛŒ می‌توان بیان کرد Ú©Ù‡ مقیاس†های ترتیبی Ùˆ اسمی به طبقه â€Ø¨Ù†Ø¯ÛŒ گروه â€Ù‡Ø§ Ù…ÛŒ â€Ù¾Ø±Ø¯Ø§Ø²Ù†Ø¯ Ùˆ مقیاس â€Ù‡Ø§ÛŒ ÙØ§ØµÙ„Ù‡ â€Ø§ÛŒ Ùˆ نسبتی امکان بررسی â€Ù‡Ø§ÛŒ Ú©Ù…ÛŒ را ÙØ±Ø§Ù‡Ù… Ù…ÛŒ â€Ø¢ÙˆØ±Ù†Ø¯.
از دیگر ابزارهای اندازه â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ در پژوهش†ها طی٠â€Ù‡Ø§ هستند Ú©Ù‡ انواع مختلÙÛŒ دارند Ùˆ عبارت‌اند از:
Û±. طی٠بوگاردوس (نگرش نسبت به طبقات اجتماعی، سنجش درجه تمایل ÙØ±Ø¯ یا Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ÛŒ از اجتماع نسبت به چگونگی پذیرش یک ÙØ±Ø¯ یا گروه.. به طور مثال :پذیرش ÙØ±Ø¯ به عنوان دوست، همسر، همسایه Ùˆ..)
Û². طی٠لیکرت (گرایش به مرکز؛ خبرگان): این مقیاس عموماً با پاسخ به تعدادی سؤال پرسشنامه همراه هست Ùˆ میزان Ø§ØØ³Ø§Ø³ØŒ نظر Ùˆ مواردی از این قبیل Ú©Ù‡ قابل‌مشاهده نیستند اما بر Ø±ÙØªØ§Ø± مخاطب مؤثرند را می‌سنجد .مثل :Ø§ØØ³Ø§Ø³ رضایت مشتری (بسیار ناراضی تا بسیار راضی)
Û³. طی٠گاتمن (ترتیب بر اساس پیچیدگی یا ارزش وزنی؛ ضریب بازیابی): Ø·ÛŒÙÛŒ میزان نگار است در Ø³Ø·Ø Ø§Ø³Ù…ÛŒ (بله/خیر-مواÙقم/مخالÙÙ…)
Û´. Ø§ÙØªØ±Ø§Ù‚ معنایی (یا مقیاس اوزگود): در Ù…Ø¨Ø§ØØ« دیگر به آن اشاره می‌شود.
از جمله Ùواید آن پیش†آزمون در ÙØ±Ø§ÛŒÙ†Ø¯ تØÙ‚یق این است Ú©Ù‡ از ØµÙØ§Øª جامعه مورد مطالعه آگاهی کسب می†کند. همچنین به برآوردی از ØØ¬Ù… نمونه دست Ù…ÛŒ â€ÛŒØ§Ø¨Ø¯ Ùˆ می†تواند روش گردآوری اطلاعات را Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©Ù†Ø¯. به علاوه انجام پیش â€Ø¢Ø²Ù…ون Ù…ÛŒ â€ØªÙˆØ§Ù†Ø¯ منجر به Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø§Ø¨Ø²Ø§Ø± سنجش، روش استخراج، طبقه‌بندی Ùˆ تجزیه Ùˆ تØÙ„یل شود. اطلاع از پاسخ†های مورد انتظار Ùˆ Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø±ÙˆØ´â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ Ùˆ مشاهده از دیگر Ùواید انجام پیش â€Ø¢Ø²Ù…ون است.
پژوهشگران برای جمع â€Ø¢ÙˆØ±ÛŒ داده â€Ù‡Ø§ Ùˆ اطلاعات مورد نیاز خود از روش â€Ù‡Ø§ Ùˆ ابزارهای Ù…ØªÙØ§ÙˆØªÛŒ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ Ù…ÛŒ â€Ú©Ù†Ù†Ø¯. اما اینکه پژوهشگر از کدام‌یک از این ابزارها Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کند بنا به شرایط، موقعیت Ùˆ ماهیت پژوهش تغییر Ù…ÛŒ â€Ú©Ù†Ø¯.
ابزارهای اندازه†گیری را می‌توان وسایلی تعری٠کرد Ú©Ù‡ Ù…ØÙ‚Ù‚ به Ú©Ù…Ú© آن‌ها قادر است اطلاعات مورد نیاز تØÙ‚یق خود را گردآوری، ثبت Ùˆ Ú©Ù…ÛŒ نماید. این ابزارها را می‌توان به دو دسته Ú©Ù„ÛŒ تقسیم کرد:
۱. استاندارد یا میزان شده:
ابزاری Ú©Ù‡ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ شناس است Ùˆ معیار جهانی سنجش است.
Û². Ù…ØÙ‚Ù‚ ساخته:
ابزاری Ú©Ù‡ خود Ù…ØÙ‚Ù‚ متناسب با شیوه‌ی پژوهش آن را طراØÛŒ کرده است Ùˆ ØµØ±ÙØ§Ù‹ در پژوهش خودش قابل Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ است Ùˆ قابلیت تعمیم ندارد.
همچنین برای ØÙظ اعتبار اطلاعات Ùˆ داده â€â€Ù‡Ø§ÛŒ گردآوری شده رعایت دو اصل اساسی از جانب Ù…ØÙ‚Ù‚ ضروری است:
Û±. اصل ØµØØªØ› داده‌ها برمبنای ØÙ‚یقت Ùˆ با صداقت جمع‌آوری شده باشند.
Û². اصل دقت؛ داده‌ها با دقت Ùˆ ØØ³Ø§Ø³ÛŒØª بالا Ùˆ Ú©Ù… ترین درصد خطا جمع‌آوری شده باشند.
انواع ابزار گردآوری اطلاعات عبارت‌اند از:
۱. پرسشنامه
Û².Â Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡
۳. کارت مشاهده
۴. نظرسنج
Ûµ. Ùیش
Û¶. ÙØ±Ù…
۷. نقشه گنگ و کروکی
Û¸. آزمون‌های Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª ØªØØµÛŒÙ„ÛŒ
۹. آزمون استعداد
۱۰. آزمون هوش
۱۱. رغبت سنج
Û±Û². آزمون ÙØ±Ø§ÙÚ©Ù†
از دیگر ابزارهای مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ در گردآوری اطلاعات می‌توان موارد زیر را نام برد:
- Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از مدارک Ùˆ اطلاعات موجود (Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از اطلاعات از پیش تدوین‌شده در قالب مستندات)
- روش پانل (جمع‌آوری داده‌ها در بازه‌ی زمانی سری و مقطعی)
- روØâ€ŒØ§Ù†Ú¯ÛŒØ²Ø´ÛŒ
- آزمون‌های روانی تربیتی (مثل آزمون هوش، شخصیت شناسی و..)
برای جمع â€Ø¢ÙˆØ±ÛŒ اطلاعات به طور Ú©Ù„ÛŒ می‌توان از دو روش Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کرد، یکی روش کتابخانه â€Ø§ÛŒ Ùˆ دیگری روش‌های میدانی Ú©Ù‡ از شهرت بیشتری برخوردارند Ùˆ نمونه â€Ù‡Ø§ÛŒ آن‌ها عبارت‌اند از: پرسش‎â€Ù†Ø§Ù…ه، Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ØŒ مشاهده Ùˆ…
یکی از رایج†ترین روش‌های میدانی ارائه پرسشâ€Ù†Ø§Ù…Ù‡ است. در این روش عوامل Ùˆ عناصر متعددی دخالت دارند Ú©Ù‡ از طریق کارکرد هماهنگ آن‌ها، Ù…ØÙ‚Ù‚ می†تواند اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری نماید. این عناصر عبارت‌اند از:
۱. ابزار گردآوری اطلاعات یا پرسشنامه؛
۲. عوامل اجرای پرسشنامه؛
۳. برنامه‌ریزی و مدیریت اجرای پرسشنامه؛
۴. پاسخگویان؛
سؤالات پرسشنامه می‌تواند شکل‌های گوناگونی به Ø´Ø±Ø Ø²ÛŒØ± داشته باشد:
Û±. سؤالات باز: Ú©Ù‡ پاسخگو را Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ به انتخاب پاسخ â€Ù‡Ø§ÛŒ از پیش طراØÛŒâ€ŒØ´Ø¯Ù‡ نمی â€Ú©Ù†Ø¯. (شخص تشریØÛŒ پاسخ می‌دهد Ùˆ گزینه‌ای پیش رو ندارد.)
Û². سؤالات بسته: Ú©Ù‡ Ù…ØÙ‚Ù‚ با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از مقیاس اسمی یا عددی Ùˆ بر اساس پاسخ‌های ÙØ±Ø¶ÛŒ تنظیم می‌کند. (پاسخ بین Û´ تا Ûµ گزینه وجود دارد)
۳. سؤالات ترکیبی: این پرسشنامه‌ها از دو گروه سؤالات بسته و باز تشکیل می‌شود.
Û´. سؤالات تعاقبی: سؤالات Ù¾ÛŒ در Ù¾ÛŒ Ùˆ مرتبط با یکدیگر Ú©Ù‡ مربوط به زمانی است Ú©Ù‡ Ù…ØÙ‚Ù‚ موضوعی را ریشه†یابی Ù…ÛŒ â€Ú©Ù†Ø¯.
برای تهیه یک پرسشنامه استاندارد رعایت پنج اصل اساسی ضروری است که عبارت‌اند از:
- اصل ØµØ±Ø§ØØª (Ø´ÙØ§Ùیت Ùˆ ÙˆØ¶ÙˆØ Ù¾Ø±Ø³Ø´Ù†Ø§Ù…Ù‡)
- اصل اختصار (گزاÙه‌گویی نداشته باشیم، مختصر Ùˆ Ù…Ùید پرسشنامه تنظیم شود)
- اصل بی طرÙÛŒ (بدون جهت‌گیری خاص نسبت به موضوعی خاص، سؤالات را تنظیم کنیم)
- اصل تمییز (سؤالات در عین همبستگی تÙکیک‌شده Ùˆ مجزا باشند)
- اصل همگنی (سؤالات در یک Ø³Ø·Ø Ùˆ یکدست باشند، به نوعی ارتباط بین آن‌ها ØÙظ شود)
همچنین در تهیه پرسشنامه باید نکاتی را در نظر Ú¯Ø±ÙØª تا به پرسشنامه†ای استاندارد Ùˆ در نتیجه نتایجی قابل‌قبول دست‌یابیم:
- پرهیز از سؤالات مبهم
- پرهیز از سؤالات هدایت‌کننده: (سؤال به گونه‌ای نباشد که به پاسخی مشخص اشاره کند بلکه باید ذهن خواننده را باز و
- ÙØ¹Ø§Ù„ کند تا او سلیقه‌ی واقعی خود را اعمال کند.)
- بیان ساده پرسش‌ها
- پرهیز از سؤالات چندوجهی: (هر سؤال یک نتیجه را دنبال کند، یک بعد را پوشش دهد.)
- خودداری از سؤالات منÙÛŒ
- اجتناب از سؤالات Ù…ØØ±Ú© ØØ³Ø§Ø³ÛŒØª یا ایجادکننده مقاومت
Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از پرسشâ€Ù†Ø§Ù…Ù‡ دارای Ù…ØØ§Ø³Ù† Ùˆ معایب مختلÙÛŒ است.
از Ù…ØØ§Ø³Ù† Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ پرسشنامه می‌توان موارد زیر را نام برد:
- از طریق پرسشنامه اطلاعات وسیع Ùˆ ØØ¬ÛŒÙ…ÛŒ با سرعت زیاد گردآوری Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯.
- به زمان کمتری برای پاسخگویی و تکمیل نیاز دارند.
- هزینه‎های آن نسبتاً پایین است.
اما ازجمله معایب پرسشنامه می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
- این روش برای مطالعات عمیق و ریشه‌یابی‌ها در موارد خاص کارآمد نیست.
- Ø§ØØªÙ…ال بازنگشتن پرسشنامه به‌ویژه پرسشنامه†هایی Ú©Ù‡ با پست ارسال Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯ØŒ زیاد است.
- Ø§ØØªÙ…ال عدم درک Ù…ÙØ§Ù‡ÛŒÙ… Ùˆ Ù…ØØªÙˆØ§ÛŒ سؤالات پرسشنامه Ùˆ بروز ابهام برای پاسخگو وجود دارد.
ابزار Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ را نیز مانند پرسشنامه می‌توان به دو دسته Ú©Ù„ÛŒ تقسیم کرد:
الÙ) Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ منظم Ú©Ù‡ در آن Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ بسته، استاندارد Ùˆ هدایت‌شده خوانده Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ دارای ابزار سنجش از پیش تهیه‌شده است.
ب) Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ نامنظم Ú©Ù‡ به آن Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ آزاد، باز، غیراستاندارد Ùˆ هدایت نشده نیز Ú¯ÙØªÙ‡ می‌شود Ùˆ در آن ابزار سنجش از پیش طراØÛŒâ€ŒØ´Ø¯Ù‡ وجود ندارد.
در Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ باید از ابزار استاندارد شده Ú©Ù‡ روایی Ùˆ پایایی آن‌ها تأییدشده Ùˆ ØØ§ÙˆÛŒ تعدادی سؤال برای مطالعات خاص است Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ شود. این ابزارها سبب می‎شوند تا کار تØÙ‚یق ساده†تر به انجام برسد.
در ابزار Ù…ØÙ‚Ù‚ ساخته یا غیراستاندارد Ú©Ù‡ در صورت نبودن ابزار میزان شده Ùˆ استاندارد به کار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯ سؤالات توسط Ù…ØÙ‚Ù‚ طراØÛŒØŒ تعری٠و سازمان‌دهی Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆÙ†Ø¯ Ùˆ باید از روایی Ùˆ پایایی لازم برخوردار باشند.
ابزار Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ نیز مانند دیگر ابزارها دارای Ù…ØØ§Ø³Ù† Ùˆ معایبی است. از Ù…ØØ§Ø³Ù† Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ می‌توان موارد زیر را نام برد:
Û±. روش Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ برای مطالعات عمیق، Ú˜Ø±ÙØ§Ù†Ú¯Ø± Ùˆ موردی روش مناسبی است.
Û². روش Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ برای مطالعه Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ جامعه â€Ø§ÛŒ Ú©Ù‡ سواد لازم را ندارند، بسیار Ù…Ùید است.
Û³. Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ باعث می‌شود Ú©Ù‡ Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡â€ŒØ´ÙˆÙ†Ø¯Ù‡ یا پاسخگو به خوبی نسبت به اهدا٠و اغراض Ùˆ مقاصد پرسش†ها Ùˆ نیز تØÙ‚یق آگاه شود.
اما معایب Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ را می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
Û±. این روش وقت†گیر Ùˆ پرخرج است Ùˆ جامعه Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒ را مورد شناسایی Ùˆ مطالعه قرار Ù…ÛŒ â€Ø¯Ù‡Ø¯.
Û². اطلاعات به دست آمده از طریق روش Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ را نمی â€ØªÙˆØ§Ù† همانند روش پرسشنامه به جامعه بزرگ†تری تعمیم داد.
Û³. قابلیت تعبیر Ùˆ ØªÙØ³ÛŒØ± اطلاعات به‌ویژه در Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ آزاد پایین است Ùˆ Ù…ØÙ‚Ù‚ باید دقت، ØÙˆØµÙ„Ù‡ Ùˆ وقت زیادی را صر٠این کار کند.
در طراØÛŒ سؤالات Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡ باید نکاتی را در نظر داشت:
- ØØ±Ú©Øª Ù‚ÛŒÙÛŒ (آغاز پرسشنامه با سؤالات عمومی Ùˆ Ú©Ù„ÛŒ Ùˆ سپس پرسیدن سؤالات بیشتر Ùˆ جزئی‌تر)
- پرسش خالی از جهت â€Ú¯ÛŒØ±ÛŒ (در سطور قبلی اشاره کردیم)
- یادداشت‌برداری
- Ú©Ù…Ú© به Ù…ØµØ§ØØ¨Ù‡â€ŒØ´ÙˆÙ†Ø¯Ù‡ برای کسب نظم Ùکری Ùˆ تولید ایده‌های جدید
روش مشاهده یکی از کارآمدترین Ùˆ مؤثرترین روش â€Ù‡Ø§ در تØÙ‚یقات است Ùˆ اطلاعات ØØ§ØµÙ„ از این روش را کمتر می‌توان با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از سایر روش â€Ù‡Ø§ کسب کرد چرا Ú©Ù‡ این روش به Ù…ØÙ‚Ù‚ اجازه می‌دهد واقعیت â€Ù‡Ø§ را به صورت مستقیم یا بی â€ÙˆØ§Ø³Ø·Ù‡ درک کند.
انواع روش‌های مشاهده را می‌توان در هشت دسته تقسیم â€Ø¨Ù†Ø¯ÛŒ کرد:
Û±. طرØâ€ های مشاهده کنترل نشده: Ù…ØÙ‚Ù‚ ناظر بر وقایع Ùˆ رخدادهاست Ùˆ آن‌هایی را Ú©Ù‡ به هد٠تØÙ‚یق نزدیک است، ثبت Ùˆ ضبط Ù…ÛŒ â€Ù†Ù…اید.
Û². Ø·Ø±Ø â€Ù‡Ø§ÛŒ مشاهده کنترل شده: این طرØâ€ ها Ú©Ù‡ به طرØâ€ŒÙ‡Ø§ÛŒ منظم Ùˆ دقیق یا Ø³Ø§Ø²Ù…Ø§Ù†â€ŒÛŒØ§ÙØªÙ‡ نیز معروÙ‌اند.
Û³. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ مشارکتی: چنین مشاهده‌ای را می‌توان مشاهده از درون جامعه نام برد.
Û´. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ غیر مشارکتی: Ù…ØÙ‚Ù‚ جامعه مورد مطالعه را از بیرون Ùˆ از کنار مطالعه می‌کند Ùˆ اطلاعات او سطØÛŒ است.
Ûµ. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ ÙØ±Ø¯ÛŒ: اطلاعات کسب شده بر پایه ادراکات یک Ù†ÙØ± استوار است.
Û¶. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ گروهی: به Ú©Ù…Ú© بیش از یک Ù†ÙØ± انجام Ù…ÛŒ â€Ù¾Ø°ÛŒØ±Ø¯.
Û·. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ علنی: Ù…ØÙ‚Ù‚ یا ناظر به صورت رسمی Ùˆ آشکار در Ù…ØÛŒØ· مشاهده مستقر Ù…ÛŒ â€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯.
Û¸. Ø·Ø±Ø Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ù‡ غیرعلنی: در این روش Ù…ØÙ‚Ù‚ یا مشاهده‎â€Ú¯Ø± به صورت غیر رسمی در Ù…ØÛŒØ· ØØ¶ÙˆØ± پیدا Ù…ÛŒâ€Ú©Ù†Ø¯ Ùˆ Ù…ØÛŒØ· را زیر نظر Ù…ÛŒ â€Ú¯ÛŒØ±Ø¯.
از Ù…ØØ§Ø³Ù† روش مشاهده می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
Û±. با توجه به ØØ¶ÙˆØ± Ù…ØÙ‚Ù‚ یا مشاهده†گر در Ù…ØÛŒØ·ØŒ اطلاعات واقعی Ùˆ دقیقی به دست Ù…ØÙ‚Ù‚ می†رسد Ùˆ از این ØÛŒØ« بهترین روش در بین سایر روش â€Ù‡Ø§ÛŒ گردآوری اطلاعات است.
Û². ØØ¬Ù… اطلاعات وسیع â€ØªØ±ÛŒ از Ù…ØÛŒØ· Ùˆ ÙØ±Ø¯ یا Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ مورد مشاهده به دست Ù…ØÙ‚Ù‚ می†رسد.
Û³. این روش برای شناخت Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ÛŒ Ú©Ù‡ قادر به بیان وضعیت خود از طرق دیگر نیستند، نظیر کودکان، بیماران روانی Ùˆ… روش مناسبی است.
از معایب این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
Û±. این روش مناسب جامعه â€Ø§ÛŒ Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ است Ùˆ برای جوامع بزرگ، جوابگو نیست. (قابلیت تعمیم ندارد)
Û². در مشاهده†های غیرعلنی Ùˆ پنهانی امکان ثبت Ùوری مشاهدات مقدور نیست. (Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒØª ÙØ¶Ø§ Ùˆ زمان)
Û³. ØØ¶ÙˆØ± مشاهده â€Ú¯Ø± موجب می‌شود Ú©Ù‡ Ù…ØÛŒØ· ØØ§Ù„ت طبیعی خود را از دست بدهد. (عدم تطبیق ظاهر سوژه با طبیعت ØÙ‚یقی آن)
روش دیگر در پژوهش انجام آزمون‌های روانی- تربیتی است که می‌توان آن‌ها را به سه دسته تقسیم کرد:
Û±. هوش Ùˆ استعداد: آزمون â€Ù‡Ø§ÛŒÛŒ Ú©Ù‡ میزان توانائی ÙØ±Ø¯ را در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± Ùˆ آینده می‌سنجد.
Û². Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª ØªØØµÛŒÙ„ÛŒ: میزان تسلط یک ÙØ±Ø¯ را بر یک Ù…ØØªÙˆØ§ÛŒ درسی یا آموخته â€Ù‡Ø§ÛŒ ÙˆÛŒ می‌سنجد.
Û³. آزمون‌های رغبت، نگرش Ùˆ شخصیت: رغبت ØªØØµÛŒÙ„ÛŒ Ùˆ کاری را به‌واسطه ابزارهای ÙØ±Ø§ÙÚ©Ù† می‌سنجد.
روش دیگر روش انگیزشی است که در آن به دنبال چرایی پاسخ هستیم، تا خود پاسخ. مثل :روانشناسی؛ روانشناس به دنبال انطباق پاسخ های مریض با کلید‎های مشخص و دستیابی به چراهای پاسخ†های درست است.
آخرین روش، روش پانل است Ú©Ù‡ در این روش Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ مشخصی انتخاب شده Ùˆ از آنان خواسته می‌شود Ú©Ù‡ به صورت دوره â€Ø§ÛŒ اطلاعات لازم را به Ù…ØÙ‚Ù‚ بدهند. درباره‌ی این روش همان‌طور Ú©Ù‡ عرض کردم تعدادی Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ مشخص شده را در بازه‌ی زمانی مشخصی ØªØØª مشاهده Ùˆ پژوهش قرار می‌دهیم، مثل: تأثیر مصر٠گوشت سÙید بر روی عملکرد ØØ§Ùظه در طولانی‌مدت، در اینجا مصر٠گوشت سÙید Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ را ØªØØª نظر می‌گیریم Ùˆ با طراØÛŒ آزمون‌های ØØ§Ùظه در بازه زمانی‌ Ù…Ø®ØªÙ„ÙØŒ تأثیرات گوشت سÙید را مثلاً Ø·ÛŒ مدت Ûµ سال مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شما Ù…ÛŒ توانید ÙØ§ÛŒÙ„ PDF این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª نمایید
[restrict]
Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª PDF این مقاله
 Â
[/restrict]