میانگین زمان مطالعه: 3 دقیقه

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ANALYTICAL HIERARCHY PROCESS) یکی از روش‌های تصمیم‌گیری است که مبتنی بر توانایی ذاتی انسان، در برآوردهای ذهنی مسائل خرد، بنا شده است. این تکنیک، تصمیم‌گیری را از طریق سازماندهی احساسات، ادراکات، برآوردها و قضاوت‌ها تسهیل می‌کند و با شناسایی نیروهای اثرگذار بر تصمیم برای انتخاب بهترین گزینه بکار گرفته می‌شود. معمولاً مدل فرایند سلسله مراتبی، با استفاده از نرم‌افزار اکسپرت چویس (EXPERT CHOICE) اجرا می‌شود. این نرم‌افزار در تصمیمات و پروژه‌های برنامه‌ریزی در بیش از بیست کشور بکار گرفته شده است.

اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

• شرط معکوسی (Reciprocal Condition)
• اصل همگنی (Homogeneity)
• وابستگی (Dependency)
• انتظارات (Expectation)

روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) اولین بار توسط ساعتی در سال ۱۹۸۰ ارائه گردید. پایه این روش مقایسات زوجی است و مدل‌سازی بر اساس آن مطابق گام‌های زیر انجام می‌گیرد:

1. ساختن یک ساختار سلسله مراتبی برای مسئله
2. تعیین ماتریس‌های زوجی و محاسبه وزن معیارها و گزینه‌ها
3. بررسی سازگاری سیستم

برای ساختن سطوح سلسله مراتبی باید، سطوح مختلف و مرتبط بین اجزا تشکیل‌دهنده هر سطح با سطوح بالاتر و پایین‌تر مشخص گردد. به‌طورکلی، سطح اول مربوط به هدف، سطح دوم مربوط به معیارهای موردنظر برای اولویت‌بندی گزینه‌ها و سطح سوم نشان‌دهنده گزینه‌های موردبررسی است.

مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی

• یگانگی (Unity)
• پیچیدگی (Complexity)
• همبستگی متقابل (Interdependency)
• ساختار سلسله مراتبی (Hierarchy Structure)
• اندازه‌گیری (Measurement)
• سازگاری (Consistency)
• تلفیق (Synthesis)
• تعادل (Tradeoff)
• قضاوت گروهی (Judgment & Consensus)
• تکرار (Repetition)

معایب فرایند تحلیل سلسله مراتبی

• با زیادشدن تعداد معیارها محاسبات خیلی زیاد می‌شود.
• جمع‌آوری اطلاعات آسان نیست و بحث سازگاری و ناسازگاری پیش می‌آید.
• احتمال اشتباه نمودن کارشناس در تعیین وزن و مشکل استانداردسازی واحدهای اندازه‌گیری ذهنی آن‌ها، وجود دارد.
• نداشتن استاندارد برای اندازه‌گیری معیارهای کیفی
• نداشتن واحد برای تبدیل معیارها (کیفی و کمی) به یکدیگر.
• مهم‌ترین ایرادش هنگامی است که معیارها وابستگی داشته باشند، زیرا ۲ مرتبه محاسبه می‌شوند
• وزن نهایی وزن درستی نیست.

نتیجه‌گیری

AHP یک روش تصمیم‌گیری چند معیاره است که از ساختار سلسله مراتبی و یا شبکه‌ای برای نمایش مسئله تصمیم‌گیری استفاده می‌کند و سپس اولویت‌ها را بر اساس قضاوت‌های تصمیم‌گیرندگان، در طول روند فرآیند مشخص می‌کند. به‌طورکلی، مدل‌های چند معیاره به روش‌های وزن دهی، روش‌های رتبه‌بندی، روش‌های هدف‌گرا و روش‌های تابع ارزش، دسته‌بندی می‌شوند. AHP یکی از روش‌های تابع ارزش است. دلیلی که باعث می‌شود، روش AHP را برای داده‌های عملیاتی کیفی مناسب بدانیم این است که معیارهای کیفی معمولاً پیچیده و ناسازگار هستند.

همچنین روش AHP در مقایسه با دیگر روش‌های مدل تصمیم‌گیری چند معیاره ازنظر مقبولیت کاربر امتیاز بالاتری دارد. درروش AHP نیازی نیست که قضاوت‌ها سازگار باشند و حتی رابطه غیرمستقیم داشته باشند. بلکه قضاوت‌ها باید کاملاً تصادفی صورت گیرند. مقیاسی که باید برای ارزیابی قابل‌قبول بودن میزان سازگاری استفاده شود، نسبت سازگاری است.

متن فوق بخشی از جزوه آموزشی AHP است که توسط خانم فاطمه خواجوند تهیه شده است. برای آشنایی بیشتر با این مبحث و مثال‌های کاربردی پیرامون موضوعات مطرح‌شده، می‌توانید فایل PDF کامل این جزوه را دانلود و مطالعه بفرمایید.

شما می توانید فایل PDF کامل این مقاله را پس از ثبت نام یا ورود دریافت نمایید

[restrict]

دریافت PDF کامل این مقاله

دانلود PDF

[/restrict]